Strona:PL Schneider Nowe poglądy.pdf/11

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Wystąpił problem z korektą tej strony.

 Przejdźmy do dziejów piśmiennictwa greckiego. Dzisiaj wymaga się od historyka literatury, aby zajął wyraźne tudzież zdecydowane stanowisko i sądził z punktu widzenia politycznych przekonań lub filozoficznych zasad. Wyłącznie estetyzujący kierunek i tutaj, jak w ogóle w pojmowaniu kultury greckiej, zawsze już pogrzebany. Sławny z swych ekstrawagancyi i ekscentrycznych mniemań o demokracyi ateńskiej, Schvarcz dopomina się uwzględnienia większego w historyi literatury greckiej kosmicznej i politycznej strony, a przedewszystkiem ścisłych umiejętności. Byłaby to encyklopedya wszech nauk i polimatya w rodzaju pitagorejskiej mądrości, której Heraklit zarzucił, że rozumu nie uczy[1]. Czegoś wprost przeciwnego żąda Biese, a mianowicie „systematycznej świadomości“ i pogłębienia filozoficznego w tej myśli, że dzieje literatury uważać trzeba jako jeden z objawów całej duchowej działalności narodu[2]. Zanim atoli do takiej dalekonośnej syntezy przyjdzie, wypada może do czasu poprzestać na podręczniku Christa, wybornie porządkującym obficie nagromadzony materyał[3]. Już w starożytnej Grecyi o tem wiedziano, że politycznie ostemplowana mądrość i teoretyczna filozofia są jednostronne; dlatego Prodykos nazwał sofistykę, praktycznemi i pośredniemi drogami chodzącą, pograniczem pomiędzy polityką a filozofią[4].

 Co do sofistów zwykło się błądzić, biorąc ich za falangę zwartą i jednolitą. Wspólnem jest chyba tylko im wszystkim zamiłowanie w poezyi i to szczególnie lirycznej. Prodykos swój posępny nastrój — uznano go nawet pierwszym oraz najstarszym pesymistą — zaczerpnął z liryki, przesiąkniętej na wskroś pesymizmem, jak to wykazał Baumstark w pięknym wykładzie[5]. Znaną jest predylekcya Protagorasa do Symonidesa, którego Lessing w przedmowie do „Laokoona“ dla błyskotliwych antytez i stylu nazwał greckim Wolterem, a któremu wraz z Bakchylidesem Baumstark przypisał przejście od lirycznego pesymizmu do

  1. ↑ Neun Briefe an Prof. Nerrlich über die Litteratur der Griechen. Leipzig 1896. Diels: Herakl. fr. 40 i 129.
  2. ↑ Die Aufgaben der Litteraturgesch. Neue Jahrb. f. d. klass. Altert. II. Jahrg. 1899. Bd. 4, 2. Abt. S. 35—45.
  3. ↑ Gesch. d. griech. Litter, bis auf die Zeit Justinians. Dritte Aufl. (w Handb. d. klass. Altertumswiss. herausgeg. v. J. von Müller).
  4. ↑ Plat. Eutyd. 305 C: σύς (σοφιστάς) έφη Πρόδιϰος μεθόρια φιλοσόφου τε άνδρός ϰαί πολιτιϰού
  5. ↑ Der Pessimismus in der griech. Lyrik. Heidelberg 1898. Gomperz: Gr. Den. I., 344 o pesymizmie Prodykosa.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:PL_Schneider_Nowe_poglądy.pdf/11&oldid=2997135”