Strona:PL Mikołaja Kopernika Toruńczyka O obrotach ciał niebieskich ksiąg sześć.djvu/674

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

stusa, podług powyższego wyrachowania, w piérwszych stu latach znajdujemy ruch pozorny tylko 49 minut wynoszący; a w drugich stu latach, 57 minut. Następnie po narodzeniu Chrystusa, po upływie piérwszych stu lat, gwiazdy zmieniły położenie o 1°6’ prawie, tak iż nieco mniejsze nad 10’ zmiany dla równych przedziałów czasu wypadają. Jeżeli to porównasz ze zmianą każdych dwustu lat, braknie w pierwszym przedziale do dwóch stopni 14’, tojest więcéj nad piątą cześć stopnia; w drugim zaś przedziale, przybywa więcéj nad czwartą część stopnia czyli prawie 15’; znowu tedy w równych czasach bieg następny prędszym był od poprzedniego blizko o pół stopnia mniéj 1/15, gdy wprzódy gwiazdy stałe co sto lat, 1 stopień przebiegały, co wyprowadził wierząc Ptolemeuszowi. I przeciwnie, na mocy tegoż prawa przyjętych przez niego kół, dla najprędszego ruchu ósméj sfery wypada, iż po 400 latach, różnica w biegu pozornym wynosi zaledwie 1 minutę, co widzieć można w tejże tablicy od roku 600 do 1000 po narodzeniu Chrystusa. Przyczyną téj zmiany jest, że gdy, jak powiedziano wyżéj, w piérwszém półkolu kołysania, tojest od największego spóźnienia do największéj prędkości, przybywa zawsze nieco do biegu pozornego, w drugim półokręgu, od największéj prędkości do największego opóźnienia rachowany bieg, który wprzódy wzrastał, teraz przeciwnie zmniejsza się; wypada przeto największy wzrost i zmniejszenie (równanie) w punktach koła naprzeciw siebie położonych, jak w biegu słońca. W biegu tedy pozornym, niemasz potrzeby dochodzenia biegów średnich w dwóch równych następnych przedziałach czasu, z którychby jeden od drugiego był większym lub mniejszym. tylko w granicach prędkości i zwolnienia, gdzie z jednéj i drugiéj strony równe łuki przebieżone w równych czasach i zaczynając lub kończąc powiększanie lub zmniejszanie, wzajemném wówczas zrównoważeniem, równają się z sobą. Żadnym przeto sposobem nie zgadza się, aby średni ruch był ten który na 400 lat przed Ptolemeuszem przypadł; raczej był on najleniwszym, gdy także nie widzę powodu, dlaczegobyśmy nie mogli sobie wystawić ruchu wolniejszego o którym dotąd żadnego dotąd żadnego domysłu miéć nie możemy, gdyż przed Tymocharesem nie zrobiono żadnego oznaczenia gwiazd stałych, któreby, nie powiem do nas, ale i do Ptolemeusza doszło. (Rzecz smutna iż postrzeżenia astronomiczne które mamy, poczynają się dopiéro od Tymocharesa który w 30 lat żył po śmierci Alexandra Wielkiego). Po-