|
|
ne equivocatio numeri et ponderis obscuritatem pariat, ubicunque deinceps marcha nominabitur, de numero intelligatur, nomine vero libre, pondus duarum marcharum, pro selibra vero marcham ponderis accipe.
Invenimus igitur in antiquis recessibus ac litterarum monumentis quod sub magistratu Conradi de Jungingen, hoc est proxime ante bellum Tanebergense emebatur selibra, id est marcha argenti puri, marchis pruthenicalibus duabus et scotis VIII, quando videlicet tribus partibus argenti puri quarta pars eris admiscebatur, et ex libra dimidia eius masse solidos CXII faciebant. Quibus tertia pars adjecta, et sunt solidi XXXVII et tertia pars unius solidi, facit totam summam solidorum CXLVIII et duorum d. pendente libre unius bessem duas tertias hoc est scotos scilicet argenti XXXII, que procul dubio tres partes, (et sunt libra media argenti puri) continebit. Sed jam dictum est pretium ejus fuisse solidos CXI in selibras. Reliquum, quod in iX solidos et tertia deerat estimatio monete[1] supplevit. Erat itaque ejus estimatio cum valore convenienter continuata.
Huius generis nummismata sunt Vinrici, Ulrici, et Conradi, que interdum reperiuntur ad huc in Thesauris. Deinde post cladem Prussie et bullum supradictum cepit detrimentum Reipublice in dies magis ac magis in moneta apparere. Nam Henrici solidi aspectu quidem similes supradictis, non amplius reperiuntur habere quam tres quintas argenti. Crescebatque error hic donec inverso ordine ceptum est tribus partibus eris quartum argenti misceri, ut jam non argenti moneta, sed cuprea rectius diceretur, pondus tamen retinebat solidorum CXII in selibra. Cum autem minime conveniat novam ac bonam monetam introducere antiqua viliore remanente, quanto hic magis erratum est vetere meliore remanente viliorem novam introducendo que non solum infecit antiquam sed ut ita dicam expugnavit. Cui errori dum sub magistratu Michaëlis Rusdorff obviare vellent ac monetam in pristinum meliorem statum reducere.Ccudebant novos solidos quos nunc grossos vocamus: sed cum antiqui viliores non viderentur sine jactura aboleri posse, una cum novis insigni errore permanserunt. Transibantque duo solidi antiqui pro uno novo, factumque tunc est, quod duplex marcha plebi ingereretur novorum videlicet solidorum et antiquorum. Illorum marcha nova sive bona horum vero antiqua sive levis solidorum utrobique sexaginta.
|
wiadomém. Żeby zaś jednostajność nazwisk nie sprawiała jakiéj wątpliwości, ostrzegam raz na zawsze, iż gdzie odtąd uczyni się wzmianka o grzywnie, trzeba przez nią rozumiéć grzywnę liczebną; przez wyraz zaś funt, wagę dwóch grzywien, a przez pół funta, jedne grzywnę.
Znajdujemy w danych uchwałach i pomnikach piśmiennych, iż za rządów Konrada de Jungingen, tojest krótko przed bitwą Tanenberską, pół funta czyli grzywnę czystego srébra kupowano za dwie grzywny pruskie i ośm skojców, tojest wtenczas, gdy do trzech części czystego srébra, czwarta się część miedzi dodawała, i gdy z połowy funta téj massy 112 solidów wybijano. Do których trzecia część dodana, tojest solidów 37⅓, czyni summę solidów 149⅓ (ważących 8/12 czyli ⅔ funta, to jest 32 skojców srébra), którato summa niezawodnie trzy części czyli pół funta czystego srébra zawiera. Powiedziało się zaś że wartość pół funta srébra była 140 solidów; resztę przeto czyli pozostałe 9⅓ solidów, cena imienna sonety wynagrodziła; cena zatém imienna z wartością wewnętrzną w przyzwoitym utrzymywała się stosunku.
Tegoto rodzaju piéniądze były za (mistrzów Krzyżackich) Winryka, Ulryka i Konrada, które się jeszcze gdzieniegdzie po skarbach znąjdują. Późniéj zaś, po poniesionéj przez Prusaków klęsce i po ukończonéj wspomnionéj wojnie, upadek państwa na monecie coraz widoczniéj okazywać się począł. Solidy bowiem za Henryka bite, napozór bardzo do wzwyż wspomnionych podobne, mają tylko ⅔ srébra. Błąd ten trwał dopóty, dopóki odwróciwszy stosunek, nie zaczęto do trzech części miedzi mieszać jednéj czwartéj części srébra; tak dalece, iż tę monetę nie srébrną, lecz miedzianą słusznie można było nazywać. Co do wagi jednak 112 solidów szło zawsze na pół funta. Że zaś zaprowadzać monety nowéj, choćby dobréj, gdy zła jeszcze w obiegu się znajduje, z żadnego względu nie wypada, tém bardziéj tedy pobłądzono, gdy przy obiegu dobréj staréj monety, zaprowadzono nową podlejszą, która nietylko starą zaraziła, ale jéj nawet całkowitego wyniszczenia była przyczyną; któremu błędowi gdy za rządów Michała Rusdorff zapobiedz, a oraz monetę do dawnego lepszego stanu przyprowadzić chciano, bito nowe solidy, które dziś groszami nazywamy; lecz gdy się zdawało, iż dawnych podlejszych bez straty znieść nie można, wspólnie je z nowemi bardzo błędnie zostawiono. Wymieniano zaś dwa stare solidy za jeden
|
W tym miejscu rozpoczyna się niekonsekwentna ortografia tekstu (tutaj estimatio zamiast aestimatio oraz monete zamiast monetae).
