Strona:PL Mikołaja Kopernika Toruńczyka O obrotach ciał niebieskich ksiąg sześć.djvu/119

ROZDZIAŁ VII.

PRZYCZYNA DLA KTÓRÉJ STAROŻYTNI MNIEMALI, ŻE ZIEMIA NIEWZRUSZONA JEST ŚRODKIEM ŚWIATA.

 Dawni uczeni usiłowali niektóremi dowodami okazać, że ziemia w środku świata się znajduje. Za główną zaś tego przyczynę naznaczali ciężkość i lekkość ciał. Albowiem ziemia jest żywiołem największy ciężar mającym, do któréj wszystkie ciała ciężkie spadają i do samego jéj środka zmierzają. Bo gdy ziemia jest kulistą, ciała ciężkie z przyrody swéj ze wszystkich stron w kierunkach prostopadłych do jéj powierzchni dążące, gdyby jej powierzchni nie były wstrzymane, spadłyby do jéj środka; każda bowiem linia prosta, prostopadła do płaszczyzny stycznéj z kulą ziemską, do środka ziemi zmierza. Z czego zdaje się to wynikać, że ciała do środka dążące w środku spocząć powinny. Tém bardziéj zatém cała ziemia spocznie w środku i wszystkie ciała do niéj dążące do siebie ściągąjąc, własnym ciężarem pozostanie niewzruszoną. Toż samo potwierdzić usiłują na zasadzie biegu i jego przyrody. Jednego zaś i pojedynczego ciała niezłożony tylko bieg być może, jak mówi Arystoteles. Zpomiędzy niezłożonych biegów, inny jest prostokreślny, a inny kołowy; a zpomiędzy linijnych, inny do góry, a inny na dół. Dlatego wszelki bieg niezłożony albo jest do środka, tojest na dół, albo od środka, do góry; albo około środka, i ten jest kołowym. Tylko ziemi i wodzie jako ciałom ciężkim przystoi na dół spadać, tojest do środka dążyć, a powietrzu i ogniowi jako ciałom lekkością obdarzonym, do góry od środka się wznosić. Zdaje się być rzeczą odpowiednią, aby tym czterem żywiołom przyznać bieg prosty, ciała zaś niebieskie uważać jako krążące po kołach wpółśrodkowych. Tak powiedział Arystoteles. Gdyby więc, mówi Ptolemeusz Alexandryjski, ziemia podlegała tylko obrotowi dziennemu, nastąpićby musiały skutki przeciwne wyżéj wymieniunym. Albowiem ruch obrotu musiałby być nadzwyczaj prędki, a chyżość jego niesłychana, aby w ciągu 24