W rozdziale tym rozpatrujemy wpływ, jaki wzrost kapitału wywiera na los klasy robotniczej. Najważniejszemi czynnikami w badaniach tych są: skład kapitału oraz zmiany, którym skład ten podlega w toku procesu nagromadzania.
Możemy rozpatrywać skład kapitału z dwojakiego punktu widzenia. Pod względem wartości przez skład kapitału rozumieć należy stosunek między kapitałem stałym, czyli wartością srodkow produkcji, a kapitałem zmiennym, czyli wartością siły roboczej, t. j. łączną sumą płac roboczych. Pod względem materji, czynnej w procesie produkcji, każdy kapitał dzieli się na środki produkcji i na żywą siłę roboczą; skład ten określony jest przez stosunek, zachodzący pomiędzy masą zastosowanych środków produkcji, a ilością pracy, potrzebną do ich uruchomienia. Skład kapitału w pierwszem znaczeniu nazywam wartościowym, w drugim — technicznym. Między wartościowym a technicznym składem kapitału zachodzi ścisła współzależność. Aby dać wyraz tej współzależności, nazywam skład wartościowy kapitału, o ile jest on określony przez skład techniczny i odzwierciedla jego zmiany — składem organicznym. Tam, gdzie mowa poprostu o składzie kapitału, należy stale rozumieć skład organiczny.
Liczne kapitały pojedyncze, ulokowane w danej gałęzi produkcji i funkcjonujące w ręku licznych kapitalistów, nawzajem od siebie niezależnych, różnią się mniej lub więcej swym składem. Przeciętna tych pojedynczych składów daje nam skład ogólnego kapi-
Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/717
Wystąpił problem z korektą tej strony.
Rozdział dwudziesty trzeci.
OGÓLNE PRAWO NAGROMADZANIA KAPITALISTYCZNEGO.
1. Wzrastający popyt na siłę roboczą wraz z nagromadzaniem, przy niezmienionym składzie kapitału.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/PL_Marx_Karl_-_Kapita%C5%82._Krytyka_ekonomji_politycznej%2C_tom_I%2C_zeszyty_1-3.pdf/page717-1024px-PL_Marx_Karl_-_Kapita%C5%82._Krytyka_ekonomji_politycznej%2C_tom_I%2C_zeszyty_1-3.pdf.jpg)