hemorrhaginów i najmocniejszych neurocidynów, t. j. zaczynów wywołujących zapalenia, krwotoki, rozpuszczanie się czerwonych krwinek i wreszcie porażenie układu nerwowego.
Zasadniczą cechą trującego działania zaczynów jest wyraźny okres wylęgania, co świadczy o katalitycznem ich działaniu. Treścią tego działania jest przyspieszenie odczynu, czyli zwiększenie nasilenia. To też powiększenie dawki nie tyle zmienia siłę i właściwości odczynu, ile zmniejsza czas wylęgania, a po przekroczeniu pewnej granicy staje się zupełnie obojętnem, nie może bowiem podnieść czynności zaczynu ponad pewne maksymum.
Do działań cząsteczkowych, niezależnych od rozkładu chemicznego trującej substancji, musimy dołączyć niektóre bardzo zagadkowe zjawiska, których przyczyną jest obecność pewnych związków o niezwykłych swoistych właściwościach. Pewne substancje, szczególniej te, które posiadają zdolność do tak zw. fluorescencji, nie będąc z natury swej jadowitemi i zupełnie obojętnemi dla istot, znajdujących się w ciemnym pokoju, stają się bardzo jadowitemi w obecności światła, a zwłaszcza światła obfitującego w promienie czynne chemicznie (o krótkich falach). Działanie to występuje przedewszystkiem w postaci zapalenia skóry, przeważnie na słabo zabarwionych miejscach, lub u osobników z mało rozwiniętym barwnikiem skórnym (blondyni, albinosi). W dalszym ciągu dołączają się do tego także zmiany we krwi i innych tkankach. Skutkiem takiego zatrucia u małych zwierząt (jak np. u myszy) może być nawet śmierć. Zjawiska te nazwano fotoaktywnemi. Tłumaczono je jako zdolność tych ciał do przetwarzania długich fal świetlnych w krótkie. Barwniki najlepiej zbadane, jak eozyna i fluoresceina są prawie całkiem wydzielane z moczem.
Jeszcze mniej znanemi i trudnemi do wytłumaczenia są właściwości promieniotwórcze, dotychczas rozpatrywane jako specjalne cechy niewielu tylko pierwiastków. Obecnie ustalono je u całego szeregu ciał. Możliwem jest np., że zasadnicza różnica w działaniu toksycznem pierwiastków tak podobnych do siebie pod względem chemicznym jak potas i sód, bar i stront oraz znana wyjątkowa jadowitość uranu, są wynikiem promieniotwórczości niektórych z tych pierwiastków.
