Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/42

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

ropaeum (1617 — 1628), którego pierwszy tom sam jeden pisał, później dopiero w Schiederze, Orausie i innych znalazł współpracowników i kontynuatorów, którzy dzieło do 21 tomów in folio dociągnęli, sięgając nawet XVIII wieku. Najlepsza edycyja tej publikacyi wyszła w Frankfurcie n. M., w latach 1655—1738. Inne dzieła Abelina są: Archontologia cosmica; Historische Chronica, która długi czas najulubieńszą była historyją powszechną; Historia antipodum i t. d. Do wszystkich dzieł Abelina dodawał pyszne sztychy M. Merian, przez co szczególniejszej nabrały ceny.

Abelkowe czyli hebelkowe skóry, z podrosłego cielęcia brane na obuwie kobiece i dziecinne, jako miękkie i lekkie. Wyraz przybyły do nas w końcu XVII wieku.

Abelly (Ludwik), urodzony r. 1603, sławny w swoim czasie teolog francuzki, biskup Rhodes, główny nieprzyjaciel Jansenistów, wydał kilkanaście dzień teologicznych, żywot ś. Wincentego a Paulo, o podaniach kościoła względem czci Maryi Panny, której był najgorliwszym obrońcą, krótki wykład teologii: Medulla theologica, powszechną niegdyś mający wziętość, przedrukowywany wielokrotnie nawet w Polsce, a naostatek w Ratysbonie r. 1839. Umarł r. 1691.

Aben, (to samo co hebrajskie Ben, arabskie Ebn albo Ibn), wyraz wspólny wszystkim językom semickim, znaczy: syn, i używa się przed mnóstwem imion wschodnich, jak np. Aben-Ezra, czyli syn Ezry.

Abenakowie, jedno z plęmion Ameryki północnej; mieszkali niegdyś w części Kanady, graniczącej podówczas z Nową-Angliją. Do pokoleń tego plemienia należeli Kinnebekowie, Wilcy i Mohikanie, którzy w początkach XVII wieku mieszkali nad wschodniemi brzegami wyższego biegu rzeki Hudson.

Abencerragowie, nazwisko jednej z najdawniejszych i najpotężniejszych rodzin maurytańskich, w czasie panowania Arabów w Granadzie. Nieprzychylni królowi Abu-Hassan (pan. od r. 1466—84), zostawali nadto w nieustannych zatargach z rodziną Zegrisów. Stosunek miłosny jednego z Abencerragów z siostrą panującego króla, przyśpieszył zgubę całej rodziny; Abu-Hassan bowiem, widząc w tem zniewagę swego domu i podburzony przez Zegrisów, zwabił wszystkich Abencerragów do pałacu Alhambry i kazał ich wymordować. Tragiczny ten wypadek, lubo historyczna jego prawda przez wielu została zaprzeczoną, podał osnowę do licznych utworów poetyckich. Hiszpan Ginez Peraz de Hita, panna Scudery, Floryjan i nakoniec Chateaubriand w „Ostatnim z Abenceragów,“ opracowali go z większym lub mniejszym talentem.

Abendberg, góra w kantonie szwajcarskim Bern, przy jeziorze Thun, znana szczególniej z zakładu leczenia kretynów czyli karłaków, pod kierunkiem Dra. Guggenbühl. Zdrowe powietrze, czysta woda źródlana, piękny i rozległy widok, zalecają to miejsce pod względem sanitarnym. Z tem wszystkiem nie zdołano tam uleczyć, ani nawet znacznie złagodzić, zagadkowej choroby karłactwa; udało się tylko obudzić w chorych instynkt nawyknienia, który i u zwierząt z łatwością daje się rozwinąć. Szczegółowy opis tego zakładu zamieścił Dr. Tripplin w „Roczniku“ Strąbskiego za rok 1856.

Aben-Humeya, właściwie Ferdynand Valon, stanął na czele Maurów zbuntowanych przeciw królowi hiszpańskiemu Filipowi II i przez nich ogłoszony był królem, wkrótce jednak (1568 r.) zabity; śmierć jego atoli nie przerwała powstania. Martinez de la Rosa, sławny poeta i mąż stanu hiszpański, przedmiot ten obrobił w tragedyi.

Aben Ezra, a właściwie Abraham ben Meir ben Ezra, urodzony 1093 roku w Hiszpanii, um. 1168 w Rzymie, należy do najświatlejszych ludzi między Żydami