Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/161

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

leży: massa widziana przez Pallas’a, w Krasnojarsku w Syberyi; ułamek znajdujący się w cesarskim gabinecie w Wiedniu, pochodzący zapewne z Norwegii; massa ważąca 4 funty, znajdująca się w Gota. W powiecie rzeczyckim na gruntach majątku Brahina, znaleziono 2 bryły żelaza meteorycznego, których rozbiór chemiczny ogłosił Jędrzej Śniadecki, w Dzienniku wileńskim z r. 1822. Jedynym przypadkiem Aërolitów składających się z warstw równoodległych, w których żelazo znajduje się w kryształach romboedrycznych i oktaedrach, jest massa, która spadła w Agram 1751 r. Kilka innych mass podobnych znaleziono na prawym brzegu Senegalu; na przylądku Dobrej-Nadziei; w różnych miejscach Mexyku. W Brezylii, w prowincyi Bahia, znajduje się massa na 7 stóp długa, 4 stóp szeroka i 2 stopy gruba, ważąca około 14, 000 funtów. W okolicach Bitburgu, niedaleko Trewiru, znaleziono massę, ważącą 3, 300 funt. We wschodniej Azyi, niedaleko ujścia rzeki Żółtej, miano znaleźć massę około 40 stóp wysoką, Mongołowie, którzy ją nazywają Khadasut filao (skała biegunowa), utrzymują, że spadła w skutek meteoru ognistego. Massę zawierającą arszenik zamiast niklu, znaleziono w Akwisgranie, inną na wzgórzu Brianza w medyjolańskiém i w Groshamsdorff. Massa ostatnia, która według Klaproth’a zawierała nieco ołowiu i miedzi, zapewne została przetopioną, a okazywane w Frejbergu i Dreznie kawałki są stalą topioną, którą na miejsce jej umieszczono. Najlepszém dziełem o Aërolitach jest dzieło Chladniego: Ueber Feuermeteore und die mit denselben herabgefallenen Massen, Wiedeń 1819. Jego wielki zbiór Aërolitów znajduje się obecnie w Berlinie. J. P-z.

Aërologija (ob. Aërografija).

Aëromancyja (z greckiego aër powietrze, manteia odgadywanie), oznaczała u starożytnych sztukę odgadywania przyszłości ze zjawisk dostrzeganych w powietrzu.

Aëromechanika, jest nauka zastanawiająca się nad powietrzem pod względem skutków, jakie ono z przyczyny swojej ciężkości i rozprężliwości wydać jest zdolne, tudzież wyprowadza prawa działania powietrza tego rodzaju. Jakkolwiek w aeromechanice mówi się o wszystkich ciałach lotnych (gazach), przecież głównie ma się na celu powietrze, które z przyczyny ważności praktycznej na szczególną uwagę zasługuje. Części aeromechaniki są aerostatyka (ob.) i aerodynamika (ob).

Aërometr, (z greckiego äer powietrze, metron miara), narzędzie służące do oznaczenia składu, gęstości, ciężkości gatunkowej powietrza i w ogólności jakiegokolwiek płynu sprężystego, czyli gazu. Hall nazwał tak narzędzie swego wynalazku, służące do oznaczania poprawek, przy wynajdywaniu średniej objętości gazów.

Aërometryja, jest nauka mająca na celu poznanie i oznaczenie działania powietrza pod względem skutków mechanicznych, biorąc przytém na szczególną uwagę jego gęstość i rozszerzalność.

Aëronauta, tém nazwiskiem oznaczają żeglarza powietrznego.

Aëronautyka, (z greckiego aër powietrze, nautike pływanie). Jest sztuka wznoszenia się i żeglowania w powietrzu, za pomocą balonu (ob. Aerostat).

Aërostat (Balon, z łacińskiego aër powietrze, i stare stać). Ponieważ powietrze jest płynem, którego cząstki mogą się z największą łatwością poruszać we wszystkich kierunkach, przeto wszelkie ciało znajdujące się w powietrzu, podobnie jak zanurzone w wodzie, traci tyle swego ciężaru, ile waży powietrze zajmujące przestrzeń ciałem wypełnioną. Jeżeli więc ciało zanurzone w wodzie, ważące mniej jak woda jednakowej z nim objętości, pływa na jej powierzchni, przeto i ciało znajdujące się w powietrzu, którego ciężar mniejszy jest od ciężaru takiej samej