Kuzyn Pons powstał w tej samej epoce twórczości Balzaka, co Kuzynka Bietka, z którą objęty jest wspólnym tytułem Ubodzy krewni i wspólną dedykacją księciu Teano, ożenionemu z Kalikstą Rzewuską, kuzynką pani Hańskiej. Są to niemal ostatnie utwory, jakie wyszły z pod pióra Balzaka; potem przypada podróż jego do Polski, rewolucja r. 1848, ponowna podróż do Wierzchowni, choroba i śmierć. Wyczerpany był jego organizm, wyczerpany nadludzkim wysiłkiem twórczości i pracy; ale nie duch: te dwa ostatnie utwory należą do najświetniejszych, jakie poczęły się w genjalnym mózgu. Wszystko tu jest mistrzowskie. Najpierw tło. Któż inny z większą znajomością terenu i z większem umiłowaniem mógł opisać rozkosze i wzruszenia zbieracza, niż Balzac, którego całe życie trawiła ta pasja, nieraz z wielkim uszczerbkiem jego spraw materjalnych? Twierdzili jego bliscy, że znawstwo samego Balzaka nie było tak niezawodne jak znawstwo dobrego Ponsa, często też padał ofiarą zręcznych handlarzy... W jego korespondencji z panią Hańską możemy śledzić historję jakiejś komody Marji Medycejskiej, który to mebel, w wyobraźni Balzaka, przebiega drogę od paruset franków do kilkudziesięciu tysięcy, aż, zakupiony przez Dwór, staje się ozdobą królewskiego pałacu... oczywiście wszystko w marzeniach właściciela. Bądź co bądź, zbiór obrazów Ponsa, opisany z taką miłością, to własny zbiór Balzaka, tak jak buduar „dziewczyny o złotych oczach“ był jego własnym salonem. Wszędzie w Komedji Ludzkiej natykamy się na ślady osobistego życia pisarza.
Historja zbiorów Ponsa i miljonów drzemiących w pokoju ubogiego muzyka może się wydać fantastyczna. Ale siłą Balzaka
