stać, ‘popędzać’; jest i wskorsać, tegoż znaczenia; u nie pierwotne.
wspak, na wspak, ‘na wywrót, na nice’, ‘cofając się’; wspaczyć, wspaczny, wspaczenie, wspaczność, wspacznica; p. opak, paknięli; złożenia z wz- u nas najliczniejsze, u innych Słowian (prócz Czechów) wcale ich niema, są tylko opak, pak; por. wznak.
wspaniały, wspaniły, p. pan.
wspar, p. szpar.
wspomnieć, p. wzpomnieć.
wstecz, wsteczny, wstecznik, to samo co »wspak«; od tknąć (p.); wyszło od przewodu sądowego, gdzie »tykano« sędziego, apelując do niego: »demonstrans dotycząc się super illo iudice«, »ad illum ponendo i dotycząc się« (tego, co dał rok, t. j. termin); r. 1393: »kiedym kazała wziąć po westczy«; wztecz odmieniało się: weztczy (jak szwiec, szewca; sjem, sejmu), później pierwszy przypadek uogólniono; wsteczyć i wsteczyć się, ‘odwrócić’: »wsteczyło się słońce«, Leopolita, »do swoich wsteczył«. Por. tecz.
wstęga, wstążka, pierwotnie ‘zaponka, nitka, taśma’ (wstęgowiec, ‘tasiemiec’), później ‘pas, szarfa’; od tęg-, p. ciąg; cerk. wŭstągy, ‘rzemień’ (gławotęż, na głowie), słowień. stōgla, ‘rzemyk’, czes. stouha (i u nas pojawia się stęga, z innym przyimkiem) i otuh (do ściągania, wiązania).
wstęp, »wstępna środa«, t. j. ‘popielec’, »wstępna niedziela«, ‘pierwsza w poście’, wstępień, ‘przychodzień’; p. stąpić.
wstręt, wstrętny, p. trącić.
wstrzemięźliwy, niewstrzemięźliwość; nowsze słowo, niby sklecone ze dwu różnych. Miał język od wstrzymać, wstrzymywać się: wstrzymały, wstrzymywały (jak bywały i t. p.), do nich rzeczowniki: wstrzymałość, wstrzymywałość; obok nich była sromięźliwość, od *sromięgi, sromięźliwy (p. srom); dziś tego słowa już nie używamy, ale ono odmieniło wstrzymywałość we wstrzymięźliwość, a wreszcie we wstrzemięźliwość.
wstyd, wstydny i wstydliwy, wstydzić i wstydać się (pomijam złożenia z za-, po-), zastąpiły nam dawniejszy srom itd. Od pnia oznaczającego ‘zimno’, p. *stud (studzić, stydnąć, stygnąć), przeniesione żywcem na umysł (por. marznąć: mierzić); prasłowiańskie to; cerk. styděti sę, stud (i ‘srom’), bułg. stud, słowień. pristuditi komu koga, ‘obmierzić komu kogoś’ (u nas: ostudzić, to samo); czes. stud, ‘wstyd’, ostuda, ‘bezwstydnik’, ostuditi (nasze ostudzić), ostýchati se, ‘wstydzić się’; rus. styd, stydno. Samego styd już nie używamy; w biblji: »wstydałeś się twarzy«.
wścibiać się; wścibski, i z częstem iu zamiast i (por. lunąć i i.) wściubski; właściwie wścipiać się i wścipski, od cip- (por. dow-cip) do *ciepać, p. ciupać; znaczy więc: ‘wtrącać się’.
wściec się, wściecze się (dziś wścieknie), wściekły (por. biegły itp.), już w cerk. w znaczeniu ‘szalonego’; wściekli(z)na, wścieklec i wścieklica; wściekliwy itd. w 16. wieku; czes. wztek, wzteklý itd., to samo. P. ciec.
wszako, wszak, p. wszegdy.
wszcząć, wszczynać, p. -cząć, począć, poczynać; wszczątek u Reja, ‘początek’; wszczyniać, ‘wstawiać, wkładać’.
wszegdy i weżdy, wżdy, wżda w psałterzu, wżdam w 16. wieku, stoją obok siebie, jak kiegdy i gdy,
