weleti, ‘rozkazywać’. Pień wel-; z wokalizacją o p. wola. Lit. pawelti, ‘chcieć, pozwalać’, wiltis, ‘nadzieja’; łac. volo, vult, ‘chcę’; niem. dawne williu, ‘chcę’, Wille, ‘wola’; ind. wara-, ‘życzenie, chęć’, waram, ‘raczej’. Pokrewne z niem i wielkierz (p.).
wielkierz, wilkierz, ‘ustawa miejska, plebiscyt’, z niem. Willekür: ‘postanowienie z woli’ (dziś Willkür, ‘samowola’); p. wielki.
wielot, ‘olbrzym’, od Rusi, w 17. wieku u pisarzy ruskich; rus. wełet i wołot, od wieli, ‘wielki’ (p.). Najstarsza to nazwa słowiańskiego szczepu, bo już w 2. wieku po Chr. zapisana (Weltai u Ptolemeusza); tak zwał się do 10. wieku ów wielki szczep między Oderą a Łabą, co się od 10. wieku Lucicami przezwał, Weletabi źródł karolińskich; nazwę znali i inni Słowianie, Niemcy przełożyli ją na swoje Antes, ‘olbrzymi’, a stąd nazwa Antów w 6. i 7. wieku.
Wieniawa, nazwa herbowa (jak Pilawa), od wian, por. wieniki w biblji, ‘miotełki z liści’ (winniki u Leopolity; małoruskie to, nie polskie); cerk. (i rus.) wěnik, ‘miotełka w łaźni, rózga’, czes. wieník.
wieprz, wieprzak, wieprzaszek, wieprzowina; prasłowo; u wszystkich Słowian nazwa kilku rzek (i Wipper reńska!), jak Świnia lub Bóbr; czy jest na Litwie?; łotew. wepris może pożyczka; łac. aper i niem. Eber, to samo, bez w-. U nas wieprzki i o ‘agreście’.
wiercieć (wiercić mylne), wywiercać, i t. d.; wiercioch i wiercimak; wiercipięta; częstotliwe wartać (p. wart) i wiertać; wiertak. Prasłowo, o trojakiej wokalizacji: w˘rt-, nasze wiercić i wartać (p. wart); wert-, nasze wrzeciono (p.); wort-, p. wrot; tak samo w litewskiem: wirsti, ‘upaść’, ‘odmienić się’ (prus. wirst, ‘staje się’); wersti, wercziu, ‘obracam’; wartyti, ‘obracać’. Cerk. wrtěti sę, wrsztą, rus. wiertieť, wierczu. Ind. wartate, ‘obraca się, jest’, łac. verto, ‘obracam’ (stąd wertować, np. karty); niem. werden (goc. wairthan); łac. oportet, ‘potrzeba’ (stąd i oportunizm itd.).
wiersz, dawniej wirsz, wierszować, wierszokleta; od nas na Ruś, wirszi; do nas z łaciny: versus, ‘rząd(ek)’, od verto (p. wiercieć). W 16. i 17. wieku umyślnie mieszają wirsz z wirszą, wierszą (p.).
wiersza, dawniej wirsza, ‘sieć na ryby i raki’, z prącia (wierzbiny) albo z wielkiego sitowia, w kształcie lejku; prasłowiańskie; serb. słowień. czes. wrsza, rus. łuż. wjersza; od wierzch, bo się »zawiersza«; wierszyć (np. szopę, stertę), ‘zakończyć wierzchem spadzistym’, zawierszyć, ‘zakończyć’, w 16. i 17. wieku; p. wierzch, jeśli ten wywód wierszy nie »słoworód ludowy« raczej; p. powróz.
wiertel, wirtel, ‘ćwierć’, z niem. Viertel, od vier, ‘cztery’.
wierutny, w 16. wieku (np. u Mączyńskiego) stale wirudny, ‘prawdziwy, skończony’ (np. łotr); jak sławętny, majętny, z u zamiast ę; niby wierzący, ale w pierwotnem znaczeniu, t.j. ‘ten, któremu się wierzy’ (por. »wierzący list«, zawsze tak w 15. i 16. wieku, dziś wierzytelny), np. w psałterzu: »świadectwa wierząca« tłumaczy łac. ‘credibilia’, ‘którym się wierzy’ (tak samo giący, ‘co się da giąć’, rzekący, ‘co się zowie’, itp.). P. wiara.
wierzba, dawniej wirzba; w biblji wirzbie, wierzbiny u Leopo-
