tył (p.). Ind. tū-ja-, ‘silny, prędki’, tawas-, ‘silny’, ud-tawiti, ‘utwierdza’, awest. tawaiti, ‘wydoła’, grec. narzeczowe tays, ‘wielki’; brak w litewskiem.
tydzień, t.j. ten (sam) dzień, powtarzający się po ‘przeciągu siedmiodniowym’, u innych Słowian zwanym sedmicą lub niedzielą, co i u nas bywa (»niedzielę miasto tygodnia mianujemy, gdy mówim: dwie niedzieli, trzy niedziele«, Seklucjan 1550 r.). Jest tylko u nas, Słowieńców, t(j)eden, Czechów, Łużyczan; pierwotnie odmieniały się oba słowa: temu dniu, w tem dniu, tych dni itd., jak u Czechów do dziś, ale wcześnie zrosły się u nas oba w jedno; już w biblji: tydniów, »gody (lub święta) tydniowe«; w 16. wieku stale: tegodnia, »do tegodnia«, »w tegodniu«, gdy później ty- przeprowadzono: tygodnia, tygodnie; jeszcze w 17. wieku tydnie, tydnia, nierzadkie; tydzienny w 16. wieku, zresztą tydniowy, tygodniowy; tygodnik. Co do nazw dni tygodniowych, p. niżej Tydzień.
Tydzień. Misjonarze niemieccy zapoznali z nim Słowian alpejskich i morawskich w 8. wieku, a bracia soluńscy do nich się zastosowali. Misjonarze nie poszli za przykładem romańskim i niemieckim, nie nazwali więc dni tygodniowych wedle planet - bóstw, co im jawnem pogaństwem trąciło (niemieckie nazwy tygodniowe są najkrótszem i najważniejszem świadectwem mitologicznem); zatrzymali z niemieckiego tylko nazwę Mittwoch i Samstag, a zresztą policzbowali dnie, jak kościół swoje »feriae«, jednak z umyślnem odstępstwem. Kościół zaczynał liczenie od soboty, więc jego feria sexta była naszym piątkiem; oni zaś postawili na czoło tygodnia nie sobotę, lecz niedzielę, aby tem silniej wyrazić jej znaczenie, niezrozumiałe dla poganów, i dlatego też wybrali, równie umyślnie, taką jej nazwę, zupełnie obcą kościołowi, co ‘niedzielę’ »dniem pańskim« nazywa. Nazwali więc następny dzień poniedzielnym, a dalsze liczyli wedle tego porządku, i środa przypadła więc słusznie na trzeci poniedzielny dzień. Węgrzy przejęli od Słowian (albo przetłumaczyli) te nazwy, ale ‘niedzielę’ nazwali »dniem targowym«, a ‘poniedziałek’ »głową tygodnia«, więc u nich szerda powinnaby być ‘czwartkiem’, ależ o poprawność nazwy nie dbali; błąd tylko po ich stronie, nie po naszej.
tyftyk, ‘dera na konie’, z tur. tiftik, teftik.
tyfus, zwał się w 16. i 17. wieku tylko łożnicą (p. łoże).
tygiel, tyglik, tyglowy, tygielek, p. tegiel.
tygrys, w 16. wieku tygr i tygier; tygra (dziś tylko tygrysica); tygrysi; ze zbędną zupełnie końcówką łacińską, jak w pulares, kryzys, flores; tygr byłoby trafniejsze, jest w czeskiem, a u nas jeszcze u Potockiego.
tyka, tyczka, tycz; potycz i tykło, nazwy ‘sieci ptaszych’; tyczyć, ‘osadzać tyczkami’; tykać, dotykać się; przytyk; styk; p. tknąć. Inne tyk, dźwiękonaśladowcze, o zegarze: tykać, tykot, tykotać; jeszcze inne tykać, ‘mówić: ty’, p. ty.
tykwa, prasłowiańska nazwa ‘dyni’ (i »tykwa wody«, bo wyschnięte dynie, po wydłubaniu, zastępywały flasze); cerk. tyky, czes. tykew; z tyką (p. tyka) zbliżenie przypadkowe raczej, bo nie na tykach je hodo-
