serga, ‘kolczyk’, w 16. wieku, z rus. sierga, skróconego z cerk. usieręg, prapożyczki z niem. Ohrring, t. j. z goc. tegoż postaci: *ausa-hrings (‘ucho’-‘pierścień’).
sergiel lub usnacht, ‘stróż domowy’, w 17. wieku, z niem. Scherge, od czego i szarga(rz). Ale sierżant, franc. sergent, z łac. serviens, ‘służący’.
serpanka, w 16. wieku, ‘letnik’, o stroju kobiecym, pożyczka z ruskiego (jak kołstka).
serpentyna, ‘kręta szabla’, niem. Scharfentin, węg. sarfatil.
serwaser, z sedwaser, zniekształcane wszelako (sylwaser u Potockiego); z niem. Scheidewasser, ‘płyn na rozpuszczanie (scheiden) kruszców’.
serweta, serwis, serwantka, serwilizm, serwus (witanie, z węgierska!), wszystko wkońcu od łac. servire, ‘służyć’, servus, ‘sługa’, właściwie ‘stróż’, poprzez włos. servito (stąd franc. serviette), servigio, servente itd.; europejskie (jak i konserwy, od servare, ‘strzec’).
sędła, u Cygańskiego r. 1584, ‘oka w sieci’; od sąd?
sędziak, ‘wojewoda u Turków’, z sandżak (nasze ę w pożyczkach stale z an), pierwotnie ‘proporzec’, potem ‘powiat pod zarządem chorążego’.
sędziwy, słowo zupełnie zniekształcone, zamiast szedziwy od szady, ‘siwy’ (p.); szedziwy przybrało (jak między itp.) nosówkę: szędziwy (por. oszędziały, ‘osiwiały’), a z tego poszło, z mazurska, sędziwy (mazuryzmów nie brak przecież w języku piśmiennym), co z sędzią zupełnie przypadkowo się zbiegło, skoroż sędziowie bynajmniej nie bywają sędziwi.
sęk, sękaty, sękowacizna, sęczek i sączek, osęka; prasłowo; ind. śanku-, ‘kołek’; brak w lit. (szaka, ‘gałąź’,?); rus. czes. suk.
sęp, ptak, sępi; u wszystkich Słowian przeniesione na ‘zachmurzenie lica’ (podobnie od sowa: osowiały): cerk. posąpiti lice, osąpněti, ‘przestraszyć się’, nasze posępny, sępić, itd. Prasłowiańskie, do siep-, p. siepać i siąpić.
sfora, mylnie zamiast swora (p.); u wyżłów tyle, co u chartów smycz; przeniesione na ‘zgodny szereg’: »w jednej sforze (chodzą) cnota i chwała«, »przyjaźń z szczerością w jednej sforze«, »wiek dzisiejszy to rozsforował«; sforny, »konie niesforne«; »Tatarzy sforują konie jak psy«; »sforka psów«; p. wrzeć. Czes. swora, ‘zgoda’, sworný, ‘zgodny’.
sforsować i sforcować (się), ‘mocować, silić się’ (w 17. wieku częste), z włos. sforzare, sforzo, ‘wytężenie, moc’.
*si, *sien, ‘ten’; właściwy zaimek wskazujący słowiański, u nas zastąpiony przez ten; ocalał w pewnych szczątkach i zwrotach: dziś, p. (t. j. dzień si); latoś (skrócone z lato sie; do tego nowy przymiotnik, np. »latosie cielę«); do sich miast znano jeszcze w 16. wieku; do dziś używamy zwrotu: »do siego roku« (pisane razem: dosiego, i do jakiejś Dosi odnoszone!), co skrócone z »od siego roku do siego roku«; »ni to, ni sio«, »ni taki, ni siaki«; w 14. i 15. wieku są i inne przykłady, ale jedyne cerk. zachowało pełną tego zaimka odmianę, u innych Słowian są resztki, albo przestarzałe (np. rus. siej, ‘ten’). Prasłowo; lit. szis, ‘ten’, szianden (= rus. siewodnia), szimet, ‘latoś’ (metas, ‘rok’), goc. himma daga, ‘dziś’, niem. heute
