wotnie brzmiało małżona, t. j. żona pojęta uroczyście »na mał«, czyli ‘umowę’; māl w Niemczech górnych ‘wiece sądowe’ oznacza (Mahlstatt), gdzie umowę ślubną (Mahlschatz ‘posag’, Mahlring ‘pierścień ślubny’) ogłaszano (stąd Gemahl i vermählen); u innych Niemców māl ‘mowa’, w Skandynawji ‘umowa, proceder prawny’. Wedle Nestora Olgę wydawali Drzewianie r. 947 za swego księcia »za mał« (nie zrozumiał Nestor tego i samego księcia Małym nazwał!; małożena z podobnem nieporozumieniem plącze się i po narzeczach: ależ ani mały ani mąż tu nigdy nie należały). Z małżony poszła liczba podwójna na oznaczenie obojga, a potem dopiero dorobiono nową liczbę pojedynczą: małżonek itd. Słowo rozeszło się po Słowiańszczyźnie (nie znają go na Bałkanie, ale i na Rusi się nie utrwaliło), lecz nie należy bynajmniej do pierwotnych pożyczek niemieckich, jest młodsze, z 9. i 10. wieku dopiero(?), w najdawniejszych zabytkach cerkiewnych (południowych) niema go jeszcze.
mama, mamin, mamka, p. matka.
mamałyga z mąki kukurudzianej, przez małorus. z słowa bałkańskiego nieznanego początku; serb. mamaljuga.
mamić, mamidło, przymamić itd., oprócz nas i na Bałkanie i u Czechów znane; od *mam, co przyrostkiem -m urobione od pnia ma-, por. manowiec (p. manić); pień ten co i w mach, majak, itd., szczególniej u Serbów rozgałęziony obficie.
mamon, mamona, mamuna, od ewangelicznego, greckiego, mammōna, ‘bogactwo’ (z chaldej. māmōn, hebraj. matmōn, ‘skarb’), przeniesione dowolnie na ‘boginki, feje’ (nazywane miejscami i Sybillami, sywilija!), przyczem domowe mamić pośredniczyło; podobnie u Słowaków; u nas te mamuny niezbyt dawne.
mamrać, mamrotać, mamlać, o ‘mowie niewyraźnej, mrukliwej’, rozmamrany i rozmamlany o ‘niedbale ubranym, rozpasanym’; dźwiękonaśladowcze, więc w przeróżnych krążące postaciach, i mamruczeć i mimrać, por. czes. mimra i nimra, o ‘powolnym’, mamlas (serb. mamlaz), o ‘mazgaju’.
mamut, ‘zwierz (człowiek) kopalny’, z rosyj. mamont, a to sybirskie (od ‘ziemi’).
mamzer, ‘bękart’, ‘wychrzta’ (mamcar u Falibogowskiego r. 1626, przez nieporozumienie, niby od mamki?), z hebr. mamzer.
man, ‘lennik’, maństwo, mański, manowstwo; podmanić, ‘zhołdować’; leman, lemaństwo; z niem. Mann, Lehnmann; niem. Mann (p. mąż) u nas nierzadkie, we wszelakich złożeniach, np. oberman, ‘jednacz’ (częste w 16. wieku; Zygmunt Stary uchodził za obermana monarchów europejskich), hetman, guzman.
manatki, ‘graty, chudoba’, z włos. manata, ‘snop, garść’, od łac. manus, ‘ręka’, co w mnóstwie pożyczek się zjawia: mandat i smutnej pamięci mandatarjusz, manifest(acja), maniera (i manier, z włos. maniera, ‘sposób’; zmanierowany), manufaktura, manipulować (włos. manipolare), manualista (w 17. wieku, niby ‘sekretarz’), manuał, mankiet (z włos. manichetto), itd.
manela, ‘bransoletka’, w 16. i 17. wieku ogólne, z romańskiego, włos. maniglia (e razi; może pod wpływem takiej włoszczyzny jak ma-
