własnych brakło (por. szelma); u nas, Czechów i Serbów-Słowieńców; niema go na Rusi.
łów, łowić, łowiec, łowiectwo, Łowicz, łowczy, łowny, niełowny; połów, załawiać, wyławiać, obława; prasłowo, którego brak w lit. (bo jego ławus, ‘zwinny’, ławiti, ‘przyuczyć’, zakrawają na pożyczki); pień lāu-, grec. leiā, ‘łup’ (z lāwiā), apolauō, ‘używam’, łac. lu-crum, ‘zysk’, goc. laun, niem. Lohn, ‘myto’.
łoza, ‘gałąź’ (»łoza winna«), ‘pręt wierzbowy’; prasłowiańskie; zestawiano je stale z lit. łazda (narzeczowe łaza, prus. lagzda), ale te należą do naszej laski i leszczyny, chociaż ich spółgłoska właśnie łozę przypomina; wypada więc chyba połączyć oba pnie jako odmianki z dźwięczną i niemą syczącą.
łoże, łożysko; »łoże u strzelby« (stąd ruskie łoża); podłoże; łożny, »łożna niemoc«, ‘tyfus’, łożnica (zawsze tak w 17. w.; dziś po narzeczach); drugie tegoż znaczenie: ‘sypialnia’; nałożnica. Dziś zdrobniałe łóżko zastąpiło łoże. P. lec i łożyć. Grec. lechos, ‘łoże’ (z inną samogłoską), łac. lectus, skąd też i lektyka: »łóżko noszące (tak wedle dawnej składni!) my zowiemy kolebka«, Mączyński, r. 1564; grec. alochos = cerk. sąłog (‘żona’; są- znaczy ‘razem, spół’, por. sąsiad). Języki lit. nie zachowały tego pnia aryjskiego, u nas i u Niemców (legen, liegen, Lage, Lager, i t. d.) najliczniej się przedstawiającego; por. dalej homerowe lekto, ‘legł’, iryjskie lige, ‘łoże’. Lit. pa-legis, ‘połóg’ (?).
łożyć na co; częstotliwe -łagać zastępujemy przez -kładać; liczne złożenia, czasownikowe i rzeczownikowe: dołożyć (dokładać, i tak stale i u innych); rozłożyć (w przenośnem znaczeniu ‘rozważyć’); założyć, założyciel, i założyć się z kim o co, t. j. pierwotnie: ‘dać coś w zakładzie’; wyłożyć (również przenośnie); ułożyć; przełożyć; przyłożyć się do czego; »obłożyć batami«. Rzeczowniki: rozłóg (por. rozległy; rozłożysty); połóg (położnica); nałóg (nałożyć się do czego); przyłóg i odłóg (»odłogiem leżeć«, o polu); wyłogi (u sukni); załoga, w podwójnem znaczeniu: dawniej ‘pomoc’ (pan zakłada chłopa, dając mu inwentarz), przestarzałe; dziś: ‘garnizon’ (i okrętowy); i tu -kład stale obok, a więc obok załoga: zakładka; przełożyć, ale przekład, itd.; podłoga jednak tu nie należy, p. dłażyć. Od łog-, leg-, p. lec.
łub, ‘kora (lipowa)’, ‘budka na wozie’, pałuba, łubie, ‘okrycie łuku’ (zaś sajdak lub kołczan ‘okrycie strzał’); toż samo załubce, r. 1607; łubiany (maża, tarcza); łubek, ‘krążek obszywany i wysadzany kwiatami, na czoło dla panien’. Prasłowo aryjskie; łac. liber z *luber, ‘łyko’, ‘książka’; niem. Laube (stare louft, ‘kora’, ‘łyko’, z tego lucht, ‘strych, poddasze’, a może i Luft, ‘powietrze’, ?), litew. łuba, ‘deska’, może i łuoba(s), ‘kora’, łuobties, ‘obłupywać się’, łotew. luobu laiks, ‘czas kiedy łyka drą’ (na wiosnę).
łuczyć, łuczać, ‘trafiać’, ‘rzucać do celu’, »łuczachą kamieniami«, ‘rzucali’; najczęstsze u Biernata i Reja: »bo cię tamo nikt nie łuczy« (‘znajdzie’), »na lekarza łuczył« (‘trafił’); w przysłowiu: »nierychły Bóg, lecz łuczny«; w 17. wieku ginie zupełnie. U innych Słowian bogato zastąpione, szczególnie na Rusi, gdzie i słuczaj, ‘traf’, i po-
