Strona:PL Adam Próchnik - Ku Polsce socjalistycznej dzieje polskiej myśli socjalistycznej.pdf/26

b) Etap walki polityczno-rewolucyjnej (1882—1886).

 Jeżeli „międzynarodowcy“ polscy pozostali nadal przy negatywnem stanowisku w stosunku do hasła niepodległości, to zetknąwszy się z ru­chem zachodnio-europejskim, rychło porzucili platformę apolityczności. Wywarła na nich też wpływ bohaterska walka toczona przez rewolucjo­nistów rosyjskich (Narodna Wola) z rządem carskim. O konieczności walki politycznej przekonały ich jednak w pierwszym rzędzie represje rządowe, które spadły na ich kółka propagandystyczne, mimo, że walki politycznej nie prowadziły. Rozwiało się złudzenie rewolucji społecznej, która miała spaść z nieba jak manna. Rodzi się zrozumienie, że musi ją poprzedzić rewolucja polityczna na której sztandarze musi być wypi­sany program polityczny. Lekkie tendencje anarchistyczne polskiego ruchu socjalistycznego zostały wkrótce opanowane. Stojąc na stano­wisku walki politycznej musiano przystąpić do zastąpienia kółek propagandystycznych partją polityczną, która prowadzić będzie walkę re­wolucyjną.
 Podobnie jak dawniej hasło rewolucji społecznej, tak teraz hasło rewolucji politycznej wydawało się bardzo blizkiem realizacji. Kilka udanych zamachów „Narodowej Woli“ wytworzyło wiarę w jej potęgę i złudzenie szybkiego postępu rewolucji w państwie carów. Socjaliści polscy przyjmując zatem hasło rewolucji politycznej przyjęli równo­cześnie następujące zasady: 1) ścisły sojusz z rosyjskim ruchem rewo­lucyjnym; 2) oddanie temu ruchowi kierownictwa w walce rewolucyjnej; 3) przyjęcie podobnej jak ruch rosyjski taktyki walki terorystycznej. Groziło to niebezpieczeństwem popadnięcia w blankizm, t. zn. przy­jęcia przez ruch charakteru organizacji spiskowej. Pod tym względem jednak polski ruch socjalistyczny różnił się od ruchu rosyjskiego, i nie wyrzekając się teroru, dążył jednak do wytworzenia form ruchu masowego.
 W realizowaniu tych zasad założono w r. 1882 w zaborze rosyjskim partję polityczną pod nazwą: partja socjalno-rewolucyjna „Proletarjat“.
 Podstawą działalności partji był program przewidujący już szereg haseł politycznych, ale w formie ogólnikowej („udział wszystkich w pra­wodawstwie“) lub niejasnej („zupełny samorząd grup politycznych“). Nie było więc w tym programie hasła niepodległości, stwierdzał on tylko, że „narodowo-polityczna kraju naszego od najeźdźców zależ­ność“ opóźniła rozwój świadomości proletarjatu, ale domagał się także wyzwolenia od „tradycyj narodowych“. Jednakowoż w umowie, która została wkrótce zawarta między „Proletarjatem“ a „Narodną Wolę", i w której zgodnie z założeniami podstawowemi zawarto przymierze z rosyjskim ruchem rewolucyjnym i przyznano partji rosyjskiej kie­rownictwo, znalazło się charakterystyczne zastrzeżenie, że po wybuchu rewolucji „Proletarjat“ odłącza się jako samodzielna całość i w obrę­bie swej działalności przeprowadza możebne reformy, stosujące się do miejscowych warunków“. Była to w każdym razie zapowiedź odręb­ności politycznej.
 Ideologja i taktyka „Proletarjatu" odpowiadała poglądom olbrzy­miej większości obozu socjalistycznego, kierunku t. zw. międzynarodo­wego. Nie było jednak w tym obozie całkowitej jednomyślności. Stanisław Krusiński i grupa jego najbliższych przyjaciół nie wierzyła w przy-