Strona:PL-Tadeusz Żeleński-Balzak.djvu/111

który odgadł wszystkie sekrety kobiecego serca, przejrzał i tajemnicę mechanizmu społecznego. Różne odcienie myśli społecznej, wszelkie warstwy, grupy, ewolucje idej i interesów, wszystko to daje bogate tło poszczególnym jego powieściom. Psychologja przeżytków napoleońskich w epoce trwałego pokoju, wyrastanie olbrzymich fortun ponad miarę małych ludzi których stały się udziałem, niemoralna potęga prasy i giełdy, zmieniające się obyczaje handlowe, kombinacje finansowo-małżeńskie, szarlatanerje polityczne, twórcza gorączka wynalazcy wraz z nieodłącznym spekulantem który go wyzyskuje, walka bezrolnych z wielką własnością, mieszczaństwa ze szlachtą, zamki prowincjonalne i sutereny paryskie, wszystko to pokazuje nam kolejno lub naraz. I jak to wszystko żyje, jak mocno wiąże się z sobą!
 Balzac staje się tedy poetą pieniądza: możnaby powiedzieć, że to on go wymyślił, stworzył. Balzac widzi w nim to, czem jest w istocie w życiu; czem stał się zwłaszcza w jego społeczeństwie; przemożną, symboliczną niemal siłę, fluid przenikający wszystko, wciskający się wszędzie, czynnik kształtujący największe i najdrobniejsze sprawy, niezbędny do zrozumienia życia i lu-