Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/84

szczonych nieoględnie do kraju. Nie mogąc dać sobie rady z pogańskim szczepem Prusaków litewskich, Konrad Mazowiecki zawezwał do Pomocy zakon rycerski Panny Maryi, który po utracie Ziemi Ś-tej nie miał odpowiedniego pola działania, i oddał mu (w r. 1228) w dzierżawę ziemię Chełmińską. Zakon rozpoczął swoją działalność od rozszerzenia nadanych sobie ziem przez natychmiastowe zajęcie obszernych lubawskich posiadłości Braci Dobrzyńskich, a następnie zabrał się z taką energią do pracy, że w czasie niespełna 60 lat opanował całe wybrzeże po prawej stronie Wisły, aż po za Niemen, przyczem wprawdzie nie tyle nawrócił, ile wytępił Prusaków pogańskich. Wkrótce po dokonaniu tego krwawego dzieła, znalazła się dla zakonu pożądana sposobność do rozszerzenia swych posiadłości i po stronie zachodniej. Ostatni z książąt Pomorza wschodniego, czyli gdańskiego, Mścisław II, nie posiadając potomstwa, zapisał swe ziemie ks. Przemysławowi wielkopolskiemu. Margrabiowie brandenburscy, panujący w rozszerzonej znacznie i zaokrąglonej dawnej „Marchii północnej“, którzy rościli sobie prawo do tej ziemi, postarali się jednak o to, aby Przemysław nie mógł objąć spuścizny — przez usunięcie go przy pomocy wynajętych morderców. Gdy zaś spadkobierca jego, Władysław Łokietek, przyłączył Pomorze do państwa polskiego, margrabia brandenburski wkroczył z siłą zbrojną do kraju. Zatrudniony walką o utwierdzenie swego tronu, Łokietek odwołał się do pomocy Krzyżaków — z tym skutkiem, że zakon wypędził wprawdzie Brandenburczyka z Pomorza, ale zabrał kraj dla siebie. Tak nastąpiło połączenie terytoryalne najdalej na wschód wysuniętych zdobyczy z krajami, opanowanemi już poprzednio przez Niemców.
 Raz jeszcze Polacy, przy pomocy Litwinów, zdobyli się na odepchnięcie groźnej fali germańskiej. W bitwie pod Grunwaldem (1410), została złamana potęga Krzyżaków, a pół wieku później, w drugim pokoju toruńskim (1466), wszystkie ziemie krzyżackie zostały przyłączone do Polski: Pomorze gdańskie, ziemie Chełmińska i Michałowska, oraz Malbork bezpośrednio, a reszta (część wschodnia) jako lenno. Przez okrągłe 200 lat utrzymał się ten stan rzeczy, z tą tylko zmianą, że Krzyżacy pod rządami mistrza Alberta Hohenzollerna, margrabiego brandenburskiego, przeszli na protestantyzm, i lenno ich przybrało charakter świecki,