Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/296

ziemie; czy będą przyłączone do państwa polskiego, którego zwierzchnictwu podlegały już od r. 1466, lub też wyłamią się przy pomocy książąt cesarstwa niemieckiego z tej zależności i staną się częścią innego organizmu państwowego.
 Nieustanne ciężkie walki na wschodzie i południu, zatargi religijno-polityczne, wywołane przez reformacyę, i brak przezorności u władców polskich, sprawiły, że zagadnienie to zostało ostatecznie rozwiązane na niekorzyść Polaków. Zaraz pierwszy książęcy wielki mistrz zakonu, Fryderyk saski, nie zastosował się do obowiązków, wynikających z traktatu toruńskiego, odmawiając hołdu trzem następującym po sobie królom: Olbrachtowi, Aleksandrowi i Zygmuntowi I. Każdy z tych monarchów zdawał sobie bodaj sprawę z niebezpieczeństwa, jakiem groził państwu ten opór, ale żaden nie zdobył się na jego stanowcze złamanie. Wojowniczy Olbracht przygotował wyprawę przeciw Krzyżakom, ale umarł, zanim zdołał ją rozpocząć, w Toruniu, w r. 1501; Aleksander zadowolił się umocnieniem uczuć wiernopoddańczych w miastach pomorskich (zachodnio-pruskich); Zygmunt rozpoczął z Krzyżakami wojnę i przeprowadził ją zwycięzko, ale nie potrafił jej wyzyskać. W ziemiach krzyżackich panował wówczas już (od r. 1511) drugi wielki mistrz, który był równocześnie księciem cesarstwa niemieckiego, margrabia brandenburski, Albrecht, siostrzeniec króla (syn siostry Zygmuntowej, Zofii), i, wstępując w ślady swego poprzednika, odmówił Zygmuntowi hołdu. Wojna, rozpoczęta w r. 1520, skończyła się zupełną porażką Krzyżaków i Brandenburczyka. Gdy jednak ks. Albrecht przeszedł na protestantyzm w zamiarze przekształcenia posiadłości zakonnych na państwo świeckie, król nie sprzeciwił się temu. Pragnął ze względów postronnych zakończyć jaknajszybciej wojnę, a obawiał się, aby książę nie porozumiał się ze zbuntowanymi wówczas, również ze względów religijnych, Gdańszczanami i nie wciągnął do wojny religijnej województw prusko-pomorskich. Zrezygnował więc ze sposobności wcielenia ziem krzyżackich do swego państwa, i zawarł z ks. Albrechtem w Krakowie, w r. 1525, umowę, mocą której państwo krzyżackie zamieniło się na księstwo świeckie, a dotychczasowy wielki mistrz został uznany księciem dziedzicznym tej ziemi, z obowiązkiem składania hołdu. Od tej pory ziemie,