Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/103

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

skiej (283). Na północy wyżyny w kilku miejscach sięgają do samego morza, tworząc strome, niekiedy — skutkiem ścisłego spojenia się głazów narzutowych, glin i piasków dyluwialnych — niemal skaliste wybrzeża. Wybrzeże takie znajduje się pod Tolkemitem, na północ od Elbląga, nad zatoką Fryską, między rzeczułką Elbing a Frauenbergiem, sławną niegdyś stolicą biskupów warmińskich (ryc. str. 82). W niewielkiej odległości od morza wzgórza dosięgają tam 182 m.; a milę dalej ku południowi, w słynącej pięknością swych okolic górze „Maślanej“ (Butterberg) (ryc. str. 78), 200 metrów wysokości. Na większej przestrzeni diluwium styka się bezpośrednio z morzem w półwyspie Sambijskim. Półwysep ten tworzy prawie regularny, wydłużony czworobok, zamknięty między rzekami Pregołą i Dejmą, zatoką Kurońską, Baltykiem i zatoką Fryską. Wzgórza jego są znacznie niższe od Elbląskich (najwyższe 110 m.), wybrzeża natomiast, opadające często zupełnie pionowo, wyszczerbione głęboko, miejscami zlepione w twardą skalistą opokę, zasypane z dołu wypłókanemi z osadów, olbrzymiemi głazami narzutowemi, o które z hukiem rozbijają się spienione fale, należą do najpiękniejszych nad Bal-

Wisła pod Toruniem.