Co nam przeszkadza do pozbycia się niedołężności w tym kierunku? Powiadają niektórzy: brak kapitałów, które są w rękach żydów. A pomiędzy temi, którzy tak powiadają są ci, którzy ogromne lub znaczne fortuny swe i dochody swych fortun przejadają, przepijają, przetańcowują, przewojażowują, przesypiają, słowem, roztrwaniają marnie sposobami najrozmaitszemi; i są także lepsi i pożałowania godni, — którzy wstąpili byli na nową drogę i wnet, wnet spędzeni z niéj nieudolnościami własnemi, utopili na niéj bez korzyści dla siebie i dla ogółu wszystkie swe mienia. Po cóż utrzymywać, że nie posiadamy środków materyalnych dla uczestnictwa w przemyśle krajowym, skoro nie brak nam ich dla brania udziału przy wesołych biesiadach życia albo dla dokonywania licznych i nieudałych prób? Nie; nie brak środków materyalnych, staje nam tu na przeszkodzie, lecz przejmujący nas jeszcze na wskroś duch arystokratyzmu. Tłómaczyć chcę myśl moją jasno. Nie o arystokratach tym razem mówię, ale o arystokratyzmie, to jest, o tych wyobrażeniach, przyzwyczajeniach, żądaniach i upodobaniach, które w sny szewców nawet i kucharek naszych wlewają obrazy wykwintu i zbytku. Nie sami utytułowani potomkowie starożytnych rodzin przedstawiają u nas zalety i wady arystokratyzmu. Rozwijają się one na wszystkich szczeblach hijerarchij społecznéj, od najwyższych do najniższych. Z jednéj strony gładkość i estetyczność form rządzących życiem towarzyskiem i domowem, wysoce rozwinięta towarzyskość, gościnność, hojność, łatwa zapalność uczuć i wyobraźni, zdolność do wspaniałomyślności i ofiarności, zamiłowanie we wzruszających, artystycznych uciechach. Z drugiéj strony: pycha żądna wielkości, pojętéj jako wykwint, rozgłos i blask, zamiłowanie w próżniactwie, nieopatrzność, rozrzutność, łatwe poddawanie się
