ku zachodowi — jej ostatnie promienie już gasły i rozpostarła się nieprzebyta ciemna noc nieświadomości nad Izraelem. Zgrozą przejmujący ucisk rzymsko-niemieckiego państwa usiłował na wszelki możliwy sposób zatruwać życie poddanych żydowskich. Dreszcz przejmuje na wspomnienie pasma strasznych ucisków, nieszczęść i oburzających każde uczucie ludzkości wyjątkowych praw żydowskich. To w smutnych swych skutkach spowodowało, że żydzi mimochcąc odłączyli się od reszty spółeczeństwa, zamknęli się i zamknięci zostali w osobnych dzielnicach, posługiwali się żargonem, który ich ośmieszał, samodzielność ich skruszona i zniweczona znikła zupełnie. Żyd nie ważył się dopominać praw swoich.
W tem oto — ponownie zabłysły trzy gwiazdy: Rabi Jonatan Eibeschütz z Krakowa, dzielny szermierz na polu nauki postępowej, Rabi Eliasz z Wilna, pogromca chuseckich krętactw, Mojżesz ben Mendel czyli Mojżesz Mendelssohn, najjaśniejsza gwiazda, zwiastująca nadejście obecnie nam tak mile i błogo promieniejącego dnia przy łagodnem świetle słońca równouprawnienia i asymilacyi z narodami, pośród których żyjemy.
∗ ∗
∗ |
Mojżesz urodził się dnia 6. września 1729 r. (12. Eful 5489) w nędznej chatce przy ul. Szpi-
