się z niczego, ale wszystko musi mieć swe zarodki, źródła i podstawy, z których kiełkuje, płynie i na których się opiera, tak téż i praca, jeżeli ma wspierać cywilizacyą i to cywilizacyą nie obcą, tylko narodową, w takim razie przez własnych rodaków wspieraną być winna. Z tego wynika, że zaopatrując potrzeby nasze w wyroby obce, ubożymy zarazem bogactwo krajowe, które, znikąd nie wspierane a nieustannie podbierane, ostatecznie wyczerpać się musi; daléj pozbawieniem naszych przemysłowców i kupców odbytu, a tém samém koniecznego do ich utrzymania zysku, osłabiamy w nich skłonność i odbieramy wszelką do pracowania możność, gdy równocześnie wzmacniamy tęż skłonność u obcych i podajemy im środki do wspierania obcéj cywilizacyi a kopiemy grób dla własnéj.[1] Praca narodowa, w jakimbądź kierunku pozbawiona własnego materyalnego usposobienia, nie wytrzyma parcia obcego materyalizmu; zbłąkana czepia się obcych narodowości, wsiąka w ich materyą, rozpuszcza się, traci swój charakter i ginie. Jak wszelki duch, tak i duch pracy wy-
- ↑ Uderzającém a złowieszczém dla pomyślności przemysłu i handlu jest znakiem, że samym kupcom i przemysłowcom nie jest jasny cel ich zawodu, wielu z nich mniema, iż przeznaczeniem handlu i przemysłu jest zbogacać oddanych im ludzi. Tak rzecz pojmujący nie patrzą daléj, jak widoki ich prywatne sięgają, roszczą sobie prawo do życzliwości ziomków na podstawie solidarności narodowéj i są gorliwymi poplecznikami tejże solidarności tam, gdzie w niéj korzyść własną widzą, lecz tam, gdzieby im rękę do jéj utrzymania przyłożyć należało, nic o niéj wiedzieć nie chcą. Bez względu na to, że głównymi odbiorcami na ich wyroby i towary są rodacy, oni po większéj części osobiste swe potrzeby zaopatrują nie u swoich, lecz u obcych. Jest to objaw szerzący zgorszenie, który nie tylko bezpośrednio szkodzi przemysłowi i handlowi, ale, co jeszcze większa, poniża nasze społeczeństwo w obec cudzoziemców pod względem pojmowania interesów własnych. —
