wania publicznego zmierzał do kształcenia ducha obywatelskiego w narodzie, a owocem tegoż była uchwała konfederacyi w Nowém Mieście Korczynie 1439 r., według któréj postanowiono: że każdego, ktoby nie stawał do boju lub w innych sprawach publicznych w jakibądź sposób ważył się od ogółu oddzielać (a communitate se abscindere), mają wszyscy na życiu i dobrach karać, a ma być uważany, jakoby się sam zrzekł czci i dobréj wiary. Otóż to wzniosła zasada, którą wywyższono dobro ogólne nad prywatne w wieku, w którym mienie tak przeważną odgrywało rolę, w którym inne narody za materyalizmem i prywatą goniły. Tą uchwałą konfederacyi postawili sobie przodkowie nasi wspaniały a trwały pomnik, który świadczy o wysokiém ich obywatelskiém poczuciu.
Nieodżałowana szkoda, że zakładów naukowych wyższych za mała była liczba, zaledwo szlachta pomieścić się w nich mogła, a dla ludu wiejskiego były wprawdzie przy kościołach parafialnych szkółki, w których uczyli klechy,[1] lecz te w wielkiém były zaniedbaniu; mieszczaństwo, składające się po większéj części z Niemców, miało niemieckie szkoły. Za wpływem akademii krakowskiéj zaczęto język oczyszczać z niemiecko-łacińskiéj, jako téż z czesko-łacińskiéj pisowni i doprowadzono go do téj czystości w XVI wieku, że na pamiątkę klasyczności jego języka nazwano ów wiek wiekiem złotym języka i literatury. Były to czasy Zygmuntów, czasy najświetniejsze w dziejach Polski; nauki kwitły, oświata stała się głośną w Europie, naród chlubił się wielu znakomitymi mężami w świeckim i duchownym stanie. Ale czyż blask, który jaśniał na zewnątrz, był tém czystém, dotąd naród do potęgi
- ↑ Klecha był to sługa kościelny we wsi w XV i XVI wieku; pełnił on zarazem obowiązki nauczyciela, lekarza wiejskiego i sekretarza dworskiego.
