a) Kwarc piezoelektryczny (rys. 9 i 10). Główną częścią tego urządzenia kompensacyjnego jest płytka kwarcowa w postaci równoleglościanu długości (l) kilku cm, około 15 mm szerokości i około 0,5 mm grubości (e). Płytka jest wyszlifowana w ten sposób, że oś główna (potrójna) kryształu Ox jest równoległa do szerokości, jedna zaś z trzech osi podwójnych Oy jest równoległa do najmniejszego rozmiaru, tj. do grubości. Płytka jest zaopatrzona w dwie oprawki, z których jedna a służy do zawieszenia, do drugiej zaś b jest przytwierdzona szalka, na której można umieścić odważnik wywierający siłę rozciągającą F w kierunku pionowym Oz; wskutek polaryzacji na obu ściankach płytki powstają ilości elektryczności q równe i przeciwnego znaku. Jeżeli ścianki są zaopatrzone w metalowe okładki P1 i P2, ograniczone izolującymi szparami m i n, okładki te otrzymują ładunki powstające na płytce wskutek polaryzacji.
Znaleziono, że:
W celu skompensowania prądu jonizacyjnego należy unosić stopniowo odważnik umieszczony na szalce, tak, aby ładunek q na krysztale wyzwalał się w sposób ciągły i aby obraz lusterka elektrometru stale pozostawał na zerze[1]. Jako wartość natężenia prądu i otrzymujemy wówczas i = q/t, gdzie t oznacza czas trwania kompensacji; na podstawie tych danych można zatem obliczyć wartość bezwzględną i.
- ↑ Przyrząd ten jest w ciągłym użyciu w Paryskim Instytucie Radowym i służy do otrzymywania małych ładunków elektrycznych, których wartość jest znana; został wynaleziony przez P. i J. Curie i stanowi zastosowanie odkrytego przez tych uczonych zjawiska piezoelektryczności występującego we wszystkich kryształach bez środka symetrii, między innymi w kwarcu, substancji bardzo dogodnej dla badań tego rodzaju. Przydatność kwarcu jako absolutnego wzorca elektryczności zależy od oszlifowania i dobroci kryształów. Dla kontroli tych warunków mierzy się bezpośrednio w jednostkach bezwzględnych ładunek wyzwolony przez znany ciężar.
