Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/110

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

kate, b)pisanki lub piski, ozdobione rysunkiem linjowym w dwu lub więcej barwach, przyczem białe linje powstają wskutek pisania woskiem, c) rysowanki, które powstają przez wydrapywanie deseni na malowanem jajku zapomocą jakiegokolwiek ostrego narzędzia.
Ornament, występujący na pisankach, jest zupełnie taki, jak w ceramice przedhistorycznej, a więc mamy tu: plecionkę, wiatraczki, linję falistą, jodełkę, meander i t. d. W polskich pisankach panuje szczególnie ornament roślinny, w przeciwieństwie np. do pisanek huculskich z przewagą ornamentu geometrycznego. Wreszcie można zauważyć, że ozdobność pisanek polskich faluje z południa na północ. Południowe odznaczają się jaskrawemi barwami, szczególnie czerwienią, ale wzory są mniej skomplikowane, natomiast w miarę posuwania się ku północy pisanki tracą jaskrawość, a deseń staje się coraz więcej urozmaicony, przyczem gra on większą rolę, niż barwa.
Ornament odprowadza naszego chłopa nawet do grobu, bo i trumna ma również na czarnem tle wykonany białą farbą ozdobny szlaczek z małych serduszek.

Literatura: Frankowski E. Wycinanki. Lwów 1923. — Matlakowski Wł. Zdobienie na Podhalu. Kijów 1915. — Udziela S. Wycinanki ludu polskiego. Kraków B. r.

§ 25. Sztuka ludowa.

Zdolności artystyczne naszego ludu dadzą się wreszcie ocenić na podstawie ludowej plastyki, malarstwa i rzeźbiarstwa.
Swoje zdolności malarskie wyraża chłop nasz przedewszystkiem przy sposobności zdobienia sprzętów domowych, które maluje zawsze bez pomocy patronów na tle ciemno-zielonem, wiśniowem lub szafirowem we wzory, właściwe danej okolicy. Niegdyś malował nasz lud także obrazy zwłaszcza na szkle. Malarstwo obrazów obyczajowych na szkle zupełnie zanikło, a zachowało się jeszcze malarstwo obrazów świętych, jakkolwiek ciągle wypierane przez obcych. Na odpustach i na jarmarkach dotąd jeszcze kramarze sprzedają naiwnie i groteskowo malowane Madonny o różanych twarzach i podłużnych oczach, z prawdziwą koronką przy rękawach i suknią w róże — oraz dziwnych „Panjezusów“ z szafirowym światem