Strona:Leon Wachholz - O obłąkaniu i jego przyczynach.djvu/10

omyłki rażące np. w służbie rachunkowej myli się w najprostszych działaniach; sędzia wydaje w jednej i tej samej sprawie dwa wręcz przeciwne wyroki. Usunięcie ze służby pogrąża go w zmartwienie, poczem choroba się uogólnia i nasila. Rodzina, nie wiedząc o przyczynie usunięcia ze służby, lub nie chcąc jej uznać, względnie zrozumieć, oświadcza lekarzowi wezwanemu wówczas, gdy choroba się wzmoże, że przyczyną jej stało się zmartwienie wskutek wydalenia ze służby. Inny chory nagle zaczyna roić śmiałe plany, zapuszcza się w przedsiębiorstwa, mające mu wrzekomo powiększyć majątek, tymczasem przedsiębiorstwa te źle, bo przez chory umysł jego pomyślane i przeprowadzone, przyprawiają go o utratę całego majątku. Stąd zmartwienie — a gdy się choroba, istniejąca już w czasie rozpoczęcia przedsiębiorstw, nasili i stanie jego rodzinie wiadomą, wówczas uważa ona za przyczynę jej zmartwienie po stracie majątku. Stąd wynika, że nie można mięszać przyczyny obłąkania i jego objawów, zwłaszcza początkowych, z ich skutkiem i nie można tych ostatnich uważać za przyczynę obłąkania. Poza tem w największej liczbie przypadków właściwych chorób umysłowych nie można ściśle określić ich przyczyny.
 Zastanówmy się teraz, w jakim stosunku cywilizacya, wiek, płeć, pochodzenie i zajęcia zawodowe pozostają do częstości obłąkania, poczem rozpatrzmy się w tych przyczynach, które człowieka skłonnego mogą wtrącić w obłąkanie.
 Doświadczenie pouczyło, że cywilizacya, a więc większa kultura zwiększa częstość obłąkanie tak, że niestety liczba obłąkanych w pewnym kraju może być do pewnego stopnia miarą jego kultury. Na zachodzie Europy np. we Francyi, Holandyi, Belgii, Niemczech, gdzie kultura jest wysoką, zwykło się liczyć jednego obłąkanego na 400—500 mieszkańców, w miastach zaś, gdzie znowu kultura jest wyższą niż na wsi, jednego obłąkanego na 200 ludzi. W Czechach przypada jeden obłąkany lub kretyn na 427, w Austryi dolnej z Wiedniem 1:350, w Galicyi zaś 1:700 mieszkańców. Zachodnia Galicya oraz Kraków posiadają więcej obłąkanych, niż wschodnia Galicya i Lwów, skąd wniosek, że Galicja zachodnia jest pod względem obłąkania, ale na pocieszenie i pod względem kultury bliższa zachodu Europy. Z tego też powodu całkiem słuszną i odpowiadającą istotnej potrzebie była powzięta przez Sejm na ostatniej sesyi uchwała, postanawiająca budowę zakładu dla obłąkanych w zachodniej części Galicyi.
 Dlaczego w miarę kultury wzmaga się częstość obłąkania? Przyczyną tego zjawiska jest przeciążenie mózgu nadmierną pracą, nałożoną nań przez wzmagającą się kulturę. Wiek nasz, zwany słusznie wiekiem pary i elektryczności, jest zarazem wiekiem nerwowym; nerwy nasze, a przedewszystkiem ich centralna stacya t. j. mózg, skazane są