przez nią za część własnego ciała, dopóki ono niesamodzielne i małe, jest, jak powiada Lombroso[1], czynnikiem chroniącym ją przed występkiem, albowiem jej występek spada swymi skutkami na dziecię, a przedewszystkiem może ją z dziecięciem rozłączyć.
Zaprzeczeniem miłości, instynktu macierzyńskiego byłyby tak częste zbrodnie spędzenia płodu i dzieciobójstwa. Zbrodnie te atoli, o ile nie są wyłącznym wynikiem próżności lub innych błahych czynników, stanowią wedle H. Grossa czyny wywołane rozpaczą (Verzweiflungstat) nad tem, co ma dla niej przykrego, bolesnego, upokarzającego nastąpić z chwilą zostania matką. »Tylko olbrzymie brzemię socyalne skłania matkę do dzieciobójstwa« powiada Ellis[2]. Kobieta, która macierzyństwo swe ma opłacić niesławą, odtrąceniem przez społeczeństwo, nędzą własną i swego dziecka, gdy dziecię swe zabija przy porodzie, działa w stanie niezwykłego nastroju umysłowego. Stąd też otacza ją do pewnego stopnia współczucie społeczeństwa, stąd oceniają ustowodawstwa czyn jej o wiele łagodniej, niżby to bezwzględnie branej jego doniosłości odpowiadało.
Wspomniałem, że z biegiem czasu przywiązanie i miłość matki do dziecięcia zwykła wzrastać. Rozpacz nad skutkami macierzyństwa, nie uświęconego węzłem małżeńskim, jak każdy afekt przelotny, mija wkrótce, rozstrój cielesny, porodem wywołany, również ustępuje. Gdy więc przestaną działać te czynniki, które zbrodnię dzieciobójstwa czyniły słusznie przestępstwem uprzywilejowanem, a matka dziecię swe pozbawi życia, to popełnia zbrodnię, teraz niczem już nie dającą się usprawiedliwić, morderstwo tem potworniejsze, że sprzeczne z najnaturalniejszym wrodzonym instynktem.
Wobec tak potwornego czynu usiłuje zwykle myśl ludzka wynaleźć jakąś okoliczność łagodzącą, zdolną usprawiedliwić lub zmniejszyć jego grozę. Okolicznością, mogącą usprawiedliwić w zupełności zamordowanie dziecka przez matkę jest tylko obłąkanie matki trwałe lub przemijające,
