łych gospodarstwach może kwitnąć uprawa warzywa, zapominają jednakże, że warzywa znajdują zyskowny zbyt tylko w wielkich miastach, przez co tylko małe pasy otaczających je ziem mogą w tym kierunku pracować przyczém w miarę rozwoju komunikacyi, znajdują krajowe warzywa na targu wielkich miast konkurencyą w lepszym klimacie wyprodukowanych warzyw i owoców, która to podaż obniża ceny krajowego wytworu, ogranicza i zmniejsza zysk wytworców. Głosowanie więc za bezgraniczną dowolnością podziałów, opierające się na iluzorycznéj możności wielkiego dochodu z gospodarstwa ogrodowego w obrębie całego kraju, nie jest umotywowanem.
Jak przy wielkiéj własności wolność zapisów, tak przy włościańskiéj wolność działów gorzkie przynosi owoce. Jedna i druga „wolność” prowadzi do bezsilności, do niewoli ekonomicznéj, zła to więc musi być wolność, a chcąc wpływ jéj należycie poznać, weźmy statystykę do ręki, gdzie nam cyfry bezstronne „sine ira et studio” skutki téj wolności przedstawiać i opowiadać będą. Niestety nie mamy naszéj ad hoc opracowanéj statystyki, a z niéj właśnie wiele, bardzo wiele moglibyśmy się nauczyć. Dziś to tylko wiemy, że: 1) przyjętym jest u nas ogólnie system działów, 2) że z roku na rok coraz więcéj tracimy ziemi, coraz mniejszą liczbę mamy właścicieli, 3) że przeciętnie co lat 14 zmienia własność ziemska w polskich ziemiach pruskiego zaboru swego właściciela[1]. Co to dla nas znaczy, nie potrzeba dopiero tłomaczyć. Nie ma u nas dosyć kapitałów na kupienie upadających własności, przychodzą więc inni i na ziemi gdzie nasi dla swego i naszego dobrobytu pracować mieli, osiada obcy dla nas pod każdym względem żywioł, zmniejszając przez to nasz dochód i majątek narodowy.
Nie chcąc nużyć cyframi, przytaczam jeden tylko przykład, do czego wolność hipotekowania równych działów prowadzi. Otóż podług rządowéj statystyki austryackiéj[2], najlepszéj na tym polu, intabulowano w ciągu dwóch lat r. 1878 i 79 przy własności włościańskiéj w Przedlitawii, nie licząc w to Dalmacyi i Przedarlbergu, długów hipotecznych w ogóle 61,384,141 guldenów a z tych było
