Strona:Józef Milewski - W sprawie utrzymania ziemi w naszem ręku.pdf/24

II.

 Przekazywanie równych działów objawia się przy własności ziemskiéj w dwóch różnych formach: przez podział realny, lub przez zapisanie na odziedziczonéj przez jednego spadkobiercę własności ziemskiéj pretensyi hipotecznych dla niedziedziczącego rodzeństwa. Kto ma więcéj, niż jednę wieś, jedno gospodarstwo włościańskie, ten może spadek swój realnie podzielić, byle swym spadkobiercom przekazywał własność istotną a nie nominalną. Przechodząc zaś do zastósowywania systemu równych działów przez właścicieli jednostki gospodarczéj, jako to jednej wsi lub jednego gospodarstwa, widzimy, że przy własności włościańskiéj zwykle podział realny następuje, przy większéj własności przechodzi wieś niepodzielona na jednego spadkobiercę, a innym przekazuje ojciec podług swego przekonania równe działy, tj., hipotekuje ich pretensye na odziedziczonéj przez jednego z synów wsi, obciąża ją długami, dzieli idealnie. I jeden i drugi system nie jest ani sprawiedliwym, czém się być stara i myśli, ani racyonalnym, jak to zobaczymy poniżéj.
 Jeżeli po „owocach” osądzać będziemy ten dziś u nas tak ogólnie niestety przy większéj własności praktykowany system czynienia tak zwanych równych zapisów na rzecz niedziedziczonego rodzeństwa, natenczas nie znajdzie się zapewne nikt, choćby był najgorętszym zwolennikiem teoretycznéj wolności i poszanowania utartych formułek prawnych, coby zważywszy na nasze położenie ekonomiczne, za wolnością zapisów, za niekrępowaniem woli spadkobiercy chciał się oświadczyć. W istocie też system ten jak nas do dziś z naszéj ziemi wywłaszczał, tak i nadal będzie to czynił, a w przyszłości o tyle jeszcze szybciéj i gwałtowniéj, że nieobdłużonéj własności ziemskiéj u nas już prawie nie ma, że na każdéj z naszych