XLII. Spiesznie to wszystko przebiegam, jako na pół uczony przed uczonymi ludźmi, żeby przyjść nakoniec do ważniejszych rzeczy. Najważniejsza zaś w wymowie, mój Katulu, rzeczą jest, żeby słuchacz sprzyjał mowcy i tak się wzruszył, ażeby wewnętrznem wstrząśnieniem i pomieszaniem więcej niżeli rozumem i rozwagą dał się powodować; bo ludzie częściej sądzą z natchnienia nienawiści, miłości, żądzy, gniewu, oburzenia, radości, nadziei, bojaźni, błędu, albo jakiego wzruszenia ’ umysłu. a niżeli idą za sprawiedliwością, za przepisem prawa, za powagą ustaw i wyroków. Przejdźmy więc do tego przedmiotu, jeżeli wam co innego lepiej się nie podoba.
Niewiele, rzekł Katulus, zdaje się brakować do tego, co nam dotąd wyłożyłeś, a co wytłumaczyć powinieneś, nim się udasz w stronę, do której zmierzasz. — Co to takiego? zapytał Antoniusz. — Jaki porządek, odpowiedział Katulus, i jaki szyk dowodów zdaje ci się najlepszy, na czem znasz się najdoskonalej. — Sam widzisz, Katulu, czy zasługuję na tę pochwałę: gdybyś mi nie przypomniał, nie przyszłoby mi to na myśl, zkąd dorozumieć się możesz, że jeżeli zdaję się czasem celować w uszykowaniu dowodów, natrafiam na to przez wprawę w mówienie, czyli raczej przypadkiem. Ta część, nad którą się nie zastanowiłem, i którą pominąłem, jak się mija nieznanego człeka, jest tak ważna w wymowie, że nic więcej nie przyczynia się do wygrania sprawy. Zdaje mi się atoli, że zbyt wcześnie zażądałeś odemnie sposobu porządkowania i szykowania dowodów. Gdybym był powiedział, że cała dzielność mowcy zależy jedynie na dowodach i na sposobie dowodzenia, byłby teraz czas cokolwiek o porządku dowodów i o ich rozpołożeniu powiedzieć. Ale że trzy punkta[1] ustanowiłem, a o jednym tylko powiedziałem, kiedy o dwóch innych powiem, wtenczas dopiero do uporządkowania całej mowy przystąpię.
XLIII. Wielce dopomaga do odniesienia zwycięztwa, jeżeli obyczaje, zasady, uczynki, tryb życia obrońców i osób bro
- ↑ Te trzy punkta są: podobać się, nauczyć i wzruszyć. Obacz rozdział 29.
