nie obrócił, żeby nie myślano że którykolwiek z nich wątpił, czy było prawdą lub fałszem co Metellus do regiestru wciągnął. A my chcemy postanowienie Kn. Pompejusza, wydane za zgodą rady, rozpoznawać, z prawami, z traktatami porównywać, z cierpką ścisłością (rutynować! Kiedy, jak mówią, w Atenach pewien obywatel[1], który prowadził nienaganne i uczciwe życie, złożył w sądzie świadectwo, i, jak jest zwyczaj u Greków, przystąpił do ołtarza dla wykonania przysięgi, wszyscy sędziowie zawołali jednogłośnie żeby nie przysięgał. Kiedy Grecy chcieli mieć raczej zamiłowanie prawdy niżeli przysięgę, rękojmią wiarogodności szanownego człowieka, mieliżbysmy wątpić jakim był Ku. Pompejusz w zachowaniu traktatów i przepisów prawa?
Chcecieli utrzymywać, że wiedząc lub nie wiedząc co czyni naruszył traktaty? Jeżeli wiedząc naruszył, wzywani cię na świadka ozdobo naszego państwa, niezrównana chlubo ludu Rzymskiego, sławo Kn. Pompejusza, która tak daleko słyniesz, jak daleko sięgają granice naszego panowania, was narody, miasta, ludy, króle, tetrarchy, jedynowładcę, świadki nie tylko męztwa Kn. Pompejusza na wojnie, ale i sumienności w pokoju, wzywam was nakoniec nieznane kraje i ziemie na krańcach świata, was morza, porty, wyspy, nadbrzeża; bo jestże jaki kraj, jakie siedlisko, jakie miejsce, gdzieby nie pozostały jego męztwa, ludzkości, rozumu, roztropności niezatarte ślady? będzież kto śmiał powiedzieć, że ten człowiek obdarzony rzadką mądrością, cnotą, statecznością, wiedząc co czyni, zaniechał, zgwałcił, zerwał traktaty?
VI. Kiwa na mnie oskarżyciel giestem przyzwolenia: daje mi znać że Kn. Pompejusz przez niewiadomość to uczynił; jak gdyby była lżejsza wina, kiedy należysz do takiej jak nasza Rzeczypospolitej, kiedy kierujesz najwalniejszemi jej sprawy, czynić co wiesz że nie wolno, lub zgoła nic wiedzieć co wolno. Tak tedy prowadząc wielką i zaciętą w Hiszpanii wojnę, nie wiedział Pompejusz na jakiem prawie miasto Gades stoi! Może nie znając języka tego narodu, nie miał tłumaczenia zawartego z nim traktatu? Będzieli tedy kto śmiał utrzymywać, że Kn. Pompejusz nie wiedział, co zwyczajni ludzie bez żadnego doświadczenia, bez żadnej znajomości rzeczy wojskowych,
- ↑ Ten obywatel Ateński nazywał się Xenokrates, i był uczniem Platona. Val. Max. ibidem. Cicero ad Atticum, I, 16.
