Słownik biograficzny uczonych Żydów Polskich/Hanower, Natan ben Mojżesz
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik biograficzny uczonych Żydów Polskich |
| Podtytuł | XVI, XVII i XVIII wieku |
| Data wyd. | 1905 |
| Druk | Piotr Laskauer i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Szczupła tylko liczba uczonych żydowskich, żyjących w dawnej Polsce, zostawiła po sobie poważniejsze prace, odnoszące się do dziejów rzeczonego kraju. Wprawdzie wielu z nich zajmowało się tym przedmiotem, podając w swych pismach nieraz bardzo obszerne wspomnienia i uwagi, zwłaszcza, o współczesnych wypadkach w Polsce; ale opisy te, kreślone przeważnie w stylu elegijnym lub panegericznym i zabarwione poglądem indywidualnym autora, na tle miejscowych stosunków żydowskich, nie posiadają żadnej prawie wartości dla nauki historyi. Do rzędu wzmiankowanych wyżej autorów, poważniejszego bez zaprzeczenia rodzaju historyografów, należy bez wątpienia Natan, urodzony w pierwszej połowie XVII w. w Hanowerze. Przybył on na Litwę w bardzo młodych latach dla pobierania nauk. Najdłużej zamieszkiwał w Zasławiu i tu napisał kilka rozpraw, rokujących poczynającemu dopiero autorowi świetną przyszłość na polu literatury naukowej. Z owej młodzieńczej epoki pochodzi pierwsze większych rozmiarów dzieło kabalistyczne Natana p. t. „Szaare Cijon — Bramy Sjonu,“ zbiór modlitw i opis wielu ceremonii religijnych żydowskich. Zyskało ono wielką wziętość i jeszcze za życia autora wyszło w Pradze Czeskiej 1662 r. Najznakomitszą zaś pracą jego jest dzieło p. t. „Jewen Mecula — Bagno bezdenne,“ w której podaje szczegółową historyę prześladowań Żydów w Polsce, Litwie i Rosyi podczas powstania Chmielnickiego. Wyszła ona w języku hebrajskim pierwotnie w Wenecyi 1653 r. i zwróciła zaraz uwagę na siebie, nie tylko Żydów, ale i chrześcijan. Przekładu tej pracy na język niemiecki dokonano w 1720 r., lecz z wielu błędami. Powtórnie więc i już staranniej przetłómaczył je na niemiecki dr. Kayserling w 1863 r. W tłómaczeniu francuskiem przez I. I. Benjamina II, słynnego podróżnika żydowskiego, powyższa praca historyczna wydana została w Tlemcen, w północnej Afryce, p. t. „Qatre années de guerre Polonais contre les Russes et les Tartares.“ Imiona własne osób i miast w tem ostatniem wydaniu, na prośbę tłómacza poprawił Joachim Lelewel i ważnymi przypiskami uzupełnił. Ciągłe zaburzenia wojenne w Polsce i konieczność częstego przenoszenia się z tego powodu z miejsca na miejsce, nie pozwoliły Natanowi oddać się z całem zamiłowaniem nauce i literaturze. Zmuszony więc opuścić kraj, do którego tak się przywiązał, w podeszłym już wieku udał się do Włoch, gdzie atoli przed przybyciem sława go wyprzedziła. Tu zawiązał stosunki przyjacielskie z uczonymi: Mojżeszem Zakuto i Samuelem Abohab, a następnie, o ile się zdaje, przy ich współpracownictwie, ułożył dykcyonarz hebrajsko–niemiecko–łacińsko–włoski. Dzieło to, drukowane w Pradze Czeskiej w r. 1660 p. t. „Safa Berura — Mowa jasna,“ wielką miało wziętość. Rok śmierci nie jest znany.
