Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
O obrotach ciał niebieskich PL Mikołaja Kopernika Toruńczyka O obrotach ciał niebieskich ksiąg sześć.djvu/5
[5 ]
NICOLAI COPERNICI
TORUNENSIS
DE REVOLUTIONIBUS ORBIUM COELESTIUM
LIBRI SE X.
ACCEDIT G. JOACHIMI RHETICI NARRATIO PRIMA, CUM COPERNICI NONNULLIS SCRIPTIS MINORIBUS NUNC PRIMUM COLLECTIS, EJUSQUE VITA.
MIKOŁAJA KOPERNIKA
TORUŃCZYKA
O OBROTACH CIAŁ NIEBIESKICH
KSIĄG SZEŚ Ć.
NADTO OPOWIADANIE PIÉRWSZE J. JOACHIMA RETYKA, RÓŻNE PISMA MNIEJSZE M. KOPERNIKA TERAZ ZEBRANE I ŻYCIORYS JEGO.
VARSAVIAE,
Typis Stanislai Strąbski.
Anno MDCCCLIV .
W WARSZAWIE,
W Drukarni Stanisława Strąbskiego.
Roku 1854.
[6 ]
Wolno drukować, pod warunkiem złożenia w Komitecie Cenzury po wydrukowaniu prawem przepisanéj liczby egzemplarzy.
W Warszawie dnia 30 Września (12 Października) 1853 roku.
Cenzor,
F. M. Sobieszczański.
[1 ]
N. COPERNICI OPERA.
DZIEŁA KOPERNIKA.
[2 ]
.....„Quis enim inhaerendo iis, quae in optimo ordine constituta videat divina dispensatione dirigi: assidua eorum contemplatione et quadam consuetudine non provocetur ad optima, admireturque Opificem omnium, in quo tota felicitas est et omne bonum?.....“
N. Copernicus in Praefatione.
.....„Któż albowiem zagłębiając się w rzeczach, które w najlepszym porządku ułożone, widzi Boską mocą kierowane, przez pilne ich rozważanie i bliższe ich poznanie, nie zachęci się do cnoty i nie będzie podziwiał Stwórcy wszech-świata, w którym się całe szczęście i wszelkie dobro zawiéra?.....“
M. Kopernik w Przedmowie.
[4 ] NICOLAUS COPERNICUS * MIKOŁAJ KOPERNIK 1473 — 1543.
[739 ] SPIS RZECZY
w tém dziele zawartych
— II.
Ziemia jest także kulista
— III.
Jakim sposobem ziemia wraz z wodą jednę kulę tworzą
— IV.
Bieg ciał niebieskich jest jednostajny, kołowy, nieustający albo z kołowych złożony
— V.
Czy ziemia podlega biegowi kołowemu i o miejscu jéj w przestrzeni
— VI.
Niezmierna rozległość nieba w porównaniu do wielkości ziemi
— VII.
Przyczyna, dla któréj starożytni mniemali, że ziemia niewzruszona, jest środkiem świata
— VIII.
Rozbiór powyższych dowodów i ich niedostateczność
— IX.
Czy można ziemi przyznać więcéj biegów, i o środku świata
— X.
Porządek ciał niebieskich
— XI.
Wykład trojakiego biegu ziemi
— XII.
O wielkości linij prostych w kole
— XIII.
O bokach i kątach trójkątów płaskich prostokréślnych
ROZDZIAŁ I.
O kołach i ich nazwiskach
— II.
O pochyłości ekliptyki, o oddaleniu zwrotników i sposobie ich dochodzenia
[740 ]
— III.
O łukach i kątach przecinających się kół: równika, ekliptyki i południka, o zboczeniu i wznoszeniu prostém i o ich rachowaniu
— IV.
Z wiadoméj szérokości i długości któréjkolwiek gwiazdy zewnątrz ekliptyki położonéj, jak można oznaczyć jéj zboczenie i wznoszenie proste oraz punkt ekliptyki górujący razem z gwiazdą
— V.
O kątach nachylenia poziomu
— VI.
Różnice między cieniami południowemi
— VII.
Dzień największy, obszerność wschodnia i nachylenie sfery, jak się wzajemnie tłumaczą, i o innych nierównościach dni
— VIII.
O godzinach i częściach dnia i nocy
— IX.
O wznoszeniu pochyłém stopni eklipt. i jak dla któregokolwiek wschodzącego stopnia eklipt., oznaczyć punkt tejże znajdujący się wtedy na południku
— X.
O kątach ekliptyki z poziomem
— XI.
O używaniu powyższych tablic
— XII.
O kątach i łukach, jakie tworzą koła przez bieguny poziomu przechodzące, z ekliptyką
— XIII.
O wschodzie i zachodzie gwiazd
— XIV.
O wynajdowaniu położeń gwiazd i opisie katalogowym gwiazd stałych
ROZDZIAŁ I.
Poprzedzanie punktów równonocnych i stanowisk słońca
— II.
Wypis postrzeżeń dowodzących niejednostajności poprzedzania punktów równonocnych i zwrotnikowych
— III.
Zasady, za pomocą których tłumaczy się zmiana punktów równonocnych i pochyłości ekliptyki
— IV.
Jakim sposobem ruch tam i napowrót czyli kołysania powstaje z ruchów kołowych
— V.
Tłumaczenie nierówności poprzedzania punktów równonoc. i zmiany pochyłości eklipt.
— VI.
O średnich zmianach punktów równonocnych i pochyłości ekliptyki
— VII.
Jaka jest największa róznica między średniém a pozorném poprzedzaniem punktów równonocnych
— VIII.
O cząstkowych zmianach biegu punktów równonocnych i ułożenie ich w tablice
— IX.
Rozbiór i uzupełnienie powyższego wykładu co do poprzedzania punktów równonocnych
— X.
Jaka jest największa zmiana kąta pochyłości równik do ekliptyki
— XI.
Oznaczenie epok średniego biegu punktów równonocnych i anomalii
— XII.
O rachowaniu poprzedzania równonocy wiosennéj i pochyłości ekliptyki
[741 ]
XIII.
Wielkość roku słonecznego i jego odmiana
— XIV.
O jednostajnych i średnich obrotach środka ziemi
— XV.
Twierdzenia wstępne do okazania nierówności biegu pozornego słońca
— XVI.
O nierówności biegu pozornego słońca
— XVII.
Wykład piérwszéj nierówności biegu rocznego słońca i jéj zmian cząstkowych
— XVIII.
Dochodzenie biegu średniego słońca w długości
— XIX.
Oznaczenie miejsc i epok biegu średniego słońca
— XX.
Druga podwójna nierówność biegu słońca, pochodząca ze zmiany apsydów, tojest linii największéj i najmniejszéj odległości
— XXI.
Wielkość drugiéj zmiany nierównego biegu słońca
— XXII.
Tłumaczenie biegu średniego i zmiennego punktu odsłonecznego
— XXIII.
Poprawa anomalii słońca i oznaczenie jéj epok
— XXIV.
Ułożenie tablicy różnic między średnim a pozornym biegiem słońca
— XXV.
O rachowaniu pozornych położeń słońca
— XXVI.
O dobie, tojest zmianie dnia słonecznego prawdziwego
ROZDZIAŁ I.
Teorya kół księżycowych według mniemania starożytnych
— II.
Niedostateczność powyższych założeń
— III.
Inne zdania o biegu księżyca
— IV.
O obrotach księżyca i jego biegach oddzieln.
— V.
Tłumaczenie piérwszéj nierówności biegu księżyca, przypadającéj w nowi i pełni
— VI.
Potwierdzenie wypadków otrzymanych na średni bieg księżyca w długości i anomalii
— VII.
Miejsca długości i anomalii księżyca
— VIII.
Druga nierówność biegu księżyca i stosunek piérwszego do drugiego epicykla
— IX.
O innéj zmianie, skutkiem któréj księżyc od punktu najdalszego epicykla zdaje się nierówno bieg odbywać
— X.
Jakim sposobem bieg pozorny księżyca wyznacza się z wiadomego biegu średniego
— XI.
Ułożenie tablicy popraw, czyli równań biegu
— XII.
Rachowanie biegu księżyca
— XIII.
Jak się dochodzi i tłumaczy bieg księżyca w szerokości
— XIV.
Miejsca anomalii szerokośći księżyca
— XV.
Skład narzędzia paralaktycznego
— XVII.
Wyznaczenie stosunku odległości księżyca od ziemi, do promienia tejże ziemi
— XVIII.
Średnica księżyca i cienia ziemskiego w miejscu, w której księżyc przechodzi
[742 ]
XIX.
Jak się wyznacza odległość słońca i księżyca od ziemi, ich średnice i grubość cienia w miejscu gdzie księżyc przechodzi, oraz długość osi cienia ziemskiego
— XX.
Wielkość trzech ciał niebiesk., słońca, księżyca, ziemi, tudzież ich porównanie z sobą
— XXI.
Średnica pozorna słońca i jego paralaxa
— XXII.
O średnicy księżyca nierówno pokazującéj się i jego paralaxach
— XXIII.
Przyczyna zmiany wielkości cienia ziemsk.
— XXIV.
Wykład tabelaryczny szczegółowych paralax słońca i księżyca na kole przez bieguny poziomu przechodzącém
— XXV.
Rachowanie paralaxy słońca i księżyca
— XXVI.
Jakim sposobem wyznaczają się paralaxy księżyca w długości i szerokości
— XXVII.
Potwierdzenie wypadków na paralaxę księżyca podanych
— XXVIII.
O średnich złączeniach i przeciwległościach księżyca i słońca
— XXIX.
Dochodzenie prawdziwych złączeń i przeciwległości słońca i księżyca
— XXX.
Jakim sposobem złączenia i przeciwległości słońca i księzyca przypadające na ekliptyce odróżniają się od innych
— XXXI.
Oznaczyć, jak wielkiém będzie zaćmienie słońca i księżyca
— XXXII.
Oznaczyć, naprzód jak długo zaćmienie trwać będzie
ROZDZIAŁ I.
O obrotach planet i ich biegach średnich
— II.
Tłumaczenie biegu kołowego i pozornego pięciu planet, podług zdania starożytnych
— III.
Ogólne tłumaczenie nierówności biegu pozornego planet, z przyczyny biegu ziemi
— IV.
Jakim sposobem biegi własne planet wydają się nierównemi
— V.
Tłumaczenie biegu Saturna
— VI.
Trzy inne przeciwległości Saturna późniéj uważane
— VIII.
Oznaczenie miejsc Saturna
— IX.
O biegach paralaktycznych Satuna, pochodzących z biegu rocznego ziemi, i o odległości Saturna od słońca
— X.
Tłumaczenie biegu Jowisza
— XI.
Trzy inne przeciwległości Jowisza późniéj uważane
— XII.
Potwierdzenie biegu średniego Jowisza
— XIII.
Oznaczenie miejsc i epok biegu Jowisza
— XIV.
Dochodzenie biegów paralaktycznych Jowisza i jego odległości od słońca w stosunku promienia drogi rocznéj ziemi
— XVI.
Trzy inne przeciwległości planety Marsa niedawno uważane
[743 ]
— XIX.
Wymiar drogi Marsa w częściach, jakich promień drogi rocznéj ziemi zawiera jednę
— XXI.
Stosunek średnic drogi Wenusa i drogi ziemskiéj
— XXIV.
Miejsca i epoki anomalii Wenusa
— XXVI.
Położenie linii największéj i najmniejszéj odległości Merkurego
— XXVII.
Wielkość mimośrodu i stosunek kół Merkurego
— XXVIII.
Dlaczego odsunięcia Merkurego większemi się wydają na końcach boku sześciokąta, aniżeli w punkcie przyziemnym
— XXIX.
Rozbiór średniego biegu MErkurego
— XXX.
Późniejsze postrzeżenia biegu MErkurego
— XXXI.
Oznaczenie miejsc i epok biegu Merkurego
— XXXII.
Inny sposób zbliżania się i oddalania środka drogi Merkurego
— XXXIII.
Tablice równań biegu pięciu planet
— XXXIV.
Jakim sposobem rachują się położenia pięciu planet w długości
— XXXV.
O stanowiskach i wstecznych biegach pięciu planet
— XXXVI.
Jak się wyznaczają czasy, miejsca i łuki wstecznych biegów
ROZDZIAŁ I.
Ogólny wykład odsunięć w szerokości pięciu planet
— II.
Teorya kół, po których planety w szerokości bieg odbywają
— III.
Jaka jest pochyłość dróg Saturna, Jowisza i Marsa
— IV.
O niektórych innych wielkościach i w ogóle o wykładzie szerokości trzech wyższych planet
— V.
O szerokościach Wenusa i Merkurego
— VI.
O drugim ruchu w szerokości Wenusa i Merkurego, podług pochyłości ich dróg w punkcie odziemnym i przyziemnym
— VII.
Jakie są kąty pochyłości dróg planety Wenusa i Merkurego
— VIII.
Trzeci rodzaj szérokości Wenusa i Merkurego, który zboczeniem nazywają
— IX.
O rachowaniu szerokości pięciu planet
DODATKI.
[744 ]
DODATEK
SPIS TABLIC.
W TÉM DZIELE ZAMIESZCZONYCH.
2.
Tablica zboczeń punktów ekliptyki
3.
Tablica wznoszeń punktów ekliptyki
4.
Tablica kątów południka z ekliptyką
5.
Tablica różnic wznoszeń prostych sfery ukośnéj
6.
Tablica prostych wznoszeń znaków ekliptyki w obrocie sfery prostéj
7.
Tablica wznoszeń prostych sfery pochyłéj
8.
Tablica kątów ekliptyki z poziomem
9.
Opis gromad i gwiazd stałych
10.
Bieg średni poprzedzania punktów równonocnych
11.
Bieg średni anomalii punktów równonocn.
12.
Tablica popraw poprzedzania punktów równonocnych i pochyłości ekliptyki
13.
Tabl. niezłożonego średniego biegu słońca
14.
Tablica złożonego średniego biegu słońca
15.
Tablica średniéj anomalii słońca
16.
Tablica równań rocznego biegu słońca
18.
Bieg średni anomalii księżyca
19.
Bieg księżyca w szerokości
20.
Tablica równań biegu księżyca
21.
Tablica paralax słońca i księżyca
22.
Tablica promieni pozornych słońca, księżyca i cienia ziemskiego
23.
Tablica złączeń i przeciwległości słońca i księżyca
24.
Bieg paralaktyczny Saturna
25.
Bieg paralaktyczny Jowisza
27.
Bieg paralaktyczny Wenusa
28.
Bieg paralaktyczny Merkurego
34.
Szerokość Saturna, Jowisza i Marsa
35.
Szerokość Wenusa i Merkurego