Encyklopedyja powszechna (1859)/Analogija
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Analogija |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Analogija (z greckiego: ana, znowu i logos, słowo, znaczenie), wyraża stosowność, podobieństwo lub równość pod pewnemi względami jednej rzeczy z drugą. Zbadanie tej rzeczy, jeżeli opiera się na takiem podobieństwie, nazywamy zbadaniem jej przez analogiję; zaś wniosek, jaki z takiego dwóch rzeczy podobieństwa, albo pod niektóremi względami z ich równości, czynimy o podobieństwie lub jedności zachodzących pomiędzy niemi ze względu na inne ich oznaki, nazywany w logice wnioskiem przez analogiję. Wniosek ten, jakkolwiek ma za sobą jedynie prawdopodobieństwo, przecież nader często używa się na ogromném polu empiryki; najczęstsze zaś miewa zastosowanie w medycynie praktycznej i w ogóle w naukach przyrodzonych, co słusznie zasadza się na udowodnioném podobieństwie, powtarzającém się wskroś przez ogromny obszar przyrody, równie w jednostkach jak w całości.—W Grammatyce Analogiją nazywamy zgodność w utworzeniu wyrazów, polegającą na porównaniu form do siebie podobnych, skoro przypuścić możemy, że to co w jednym wypadku jest foremném, zostawać niém musi także w drugim. Dlatego to Analogija jest podstawą wszystkich prawideł grammatycznych, ustanowionych przez badaczy językowych wtenczas dopiero, kiedy język już z całą swobodą rozwinął się.— W Matematyce Analogija oznacza zgodność pewnych stosunków ilościowych, jak np. podług Euklidesa proporcyi.—W prawie pod Analogiją rozumiemy wyrzeczenie prawne, oparte na porównaniu z innemi w podobnych wypadkach wyrokami, zwłaszcza wyższych instancyj.
