Strona:Zygmunt Zaleski - Z dziejów walki o handel polski.pdf/76

wien klerykalizm. Pozytywne stanu tego owoce wyrażały się na polu zakładanych licznych stowarzyszeń katolickich, mających w niemałej mierze dopomóc do obrony interesów narodowych w przyszłości. Negatywnie klerykalizm spowodował pewne tarcia w społeczeństwie, uwieńczone raz po raz rozdwojeniem np. przy wyborach do rady miejskiej i bezproduktywną polemiką dziennikarską.
 Centralą obrony sprawy polskiej były polskie koła parlamentarne i sejmowe; wobec systematycznie potęgowanej akcji przeciwpolskiej najzupełniej bezsilną. Błyszczały jeszcze niektóre nasze gwiazdy parlamentarne, co chwila przypominano Niemcom i światu krzywdy narodowi polskiemu wyrządzane i domagano się środków naprawy, wobec zdecydowanej polityki i wpływów Bismarcka naturalnie bezskutecznie.
 Gdy ucichła walka przeciw Kościołowi, a częściowo jeszcze równocześnie, rząd pruski podjął akcję germanizacji przez szkołę oraz usuwania języka polskiego. Rok w rok pogarsza się sytuacja nasza. W r. 1874 niemczy się szkoły wyższe, r. 1876 przynosi ustawę o języku urzędowym, w r. 1878 następują dalsze kroki rządu przeciw szkole polskiej, społeczeństwo gromadzi się na wiecach protestacyjnych, w równym czasie ogranicza się bezprawnie swobodę stowarzyszeniową i zamyka się przymusowo Towarzystwo oświaty ludowej, w 1883 nowy szturm