Strona:Zwierzęta, rośliny i minerały w magii miłosnej Indian Jívaro.pdf/12

 O ile anentów miłosnych mogą używać zarówno mężczyźni, jak i kobiety, to pusangi są domeną przede wszystkim męską. Indianie Jívaro często twierdzą, że kobieta nie czuje potrzeby używania substancji magicznych. Idea, że mogłaby to zrobić przyjmowana jest z dezaprobatą (np. Brown 1986: 153; 1993: 263). Wiąże się to z podwójnym standardem wartości w społeczeństwie Jívaro, w którym miłosne przygody małżeńskie mężczyzn są akceptowane, natomiast dla kobiet nie ma na nie przyzwolenia. W stosunkowo nieodległej przeszłości niewierne żony bywały ranione nożem w głowę, a niekiedy nawet zabijane przez mężów. Niekoniecznie oznacza to, że kobiety jívarskie w ogóle nigdy nie używają pusang. Jest to jednak otoczone tajemnicą i robione z maksymalną dyskrecją. Descola (1997: 262) pisze, że kobiety Achuar umieszczają maleńkie ilości materii z magicznych roślin w pinink ― ceramicznej misce, w której podaje się nijamanch (piwo z manioku) i dają pić z tej miski wybranemu przez siebie mężczyźnie. O użyciu pusang roślinnych przez kobiety Shuar wzmiankuje też Karsten (2000 [1935]: 172).

 Mimo że używanie pusang przez mężczyzn jest wśród JÍvarów akceptowane, to jednak jest ono uważane za moralnie dwuznaczne. Moi informatorzy twierdzili, że lepiej jest rozkochać kobietę w sobie bez użycia pusangi, jednocześnie jednak wykazywali duże zainteresowanie magią miłosną i sporą wiedzę na jej temat. Jívaro uważają, że potraktowana pusangą kobieta może (zwłaszcza jeśli środek był za mocny) wpaść w szaleństwo, płakać z miłości za mężczyzną, który ją rozczarował, a nawet popełnić samobójstwo. Wówczas użytkownik magii miłosnej (lub osoba postrzegana jako taka) jest obwiniana przez rodzinę samobójczyni o jej śmierć (patrz np. Brown 1986: 154-155). Dawniej takie sytuacje nierzadko prowadziły do krwawej zemsty. Dziś kończą się najczęściej zapłaceniem tumash (rekompensaty) w pieniądzach, żywym inwentarzu lub cennych przedmiotach. Jívari często twierdzą, że stosowanie pusangi mści się na jej użytkownikach w ten sposób, że zdychają im kurczaki, czasem i świnie. Jeden z moich informatorów Wampis wiązał to z użyciem perfum stosowanych do wzmocnienia efektu pusangi. Uważał, że ich zapach jest szkodliwy dla kurczaków. Twierdził też, że osoba stosująca pusangi może stracić nie tylko żywy inwentarz, ale i dziecko.

 Poniżej przedstawiam użycie różnych pusang pochodzących ze świata minerałów, roślin i zwierząt.

 Użycie i identyfikacja kamieni magicznych stosowanych do różnych celów przez Indian Awajún znad rzeki Alto Mayo zostały opisane przez Browna (1993: 258-273). Kamienie używane przez tych Indian w magii miłosnej należą do szerszej kategorii zwanej yuka. Są dwa rodzaje kamieni yuka ― takie, które przyciągają zwierzynę łowną ((kuntin achitai) i takie, które przyciągają kobiety (nuwa achitai). Jedne i drugie mają postać małych, błyszczących kamyków. Nas interesują tu kamienie nuwa achitai. Znajdowane są one na ogół we wnętrznościach lub nozdrzach zwierząt wodnych ― delfinów rzecznych, wydr i ryb ― stworzeń wiązanych z podwodną domeną tsunkich, od których według Jívarów pochodzi sztuka magii miłosnej. Tak na przykład, według jednego z informatorów Browna, kamyk yuka przyciągający kobietę można znaleźć w nozdrzu zbrojnika lamparciego (Pterygoplichthys gibbiceps Kner, 1954) [rodzina zbrojniki - Loricariidae]. Ryba, w której nozdrzu znaleziono kamie, nie może zostać zabita ani zjedzona. Trzeba ją z powrotem wypuścić do wody (Brown 1986: 157).

 Awajuńscy informatorzy Browna podają też inny sposób, przy pomocy którego można wejść w posiadanie yuka przyciągającego kobiety. Należy mianowicie zabić węża pewnego gatunku (niezidentyfikowanego przez Browna) i zakopać go w lesie. Po jakimś czasie do tego miejsca zbliży się inny wąż przyciągnięty przez martwego pobratymca. Tego także trzeba