nia zjednoczonej i niepodległej republiki białoruskiej, wywłaszczenia wielkiej własności bez odszkodowania i wprowadzenia ustroju socjalistycznego.
W trudnej walce przeciwko narodowej i klasowej dyskryminacji Białorusinów wykształcały się w „Hromadzie” tak bardzo im potrzebne kadry działaczy oświatowych i politycznych. Były one nieliczne, ale nie pozbawione znaczących indywidualności politycznych, jak P. Miotła, Sz. Rak-Michajłowski, P. Wołoszyn czy w szczególności B. Taraszkiewicz — postać, będąca poniekąd syntetycznym odzwierciedleniem skomplikowanej drogi ludu białoruskiego ku samookreśleniu swej narodowej tożsamości i zarazem bezdroży polskiej polityki narodowościowej na kresach wschodnich. Początkowo polonofil, zamiłowany w kulturze polskiej (w więzieniu polskim tłumaczył na język białoruski Pana Tadeusza), wkrótce do głębi rozczarowany dyskryminacyjną polityką rządu i władz polskich, stał się Taraszkiewicz jako białoruski poseł na sejm i czołowy przywódca „Hromady”, a także działacz Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi jednym z głównych, nieustępliwych oskarżycieli tej polityki zarówno przed, jak i po maju 1926 r. Po jednym z wyroków, skazujących Taraszkiewicza na długoletnie więzienie, pisał o nim w wileńskim „Słowie” Cat-Mackiewicz: Poseł Taraszkiewicz to ideowy, czysty człowiek, wychowany wśród kultury polskiej, Polak z obyczajów [...] szanuję go i uważam, że jako zbrodniarz przeciw ludzkości, jako bolszewik i szpieg wart jest szubienicy”.
Silnie zróżnicowana pod względem politycznym była mniejszość żydowska. Duże wpływy miały w niej ugrupowania o charakterze wyznaniowym i obliczu zachowawczo-klerykalnym, skupione w Związku Izraela (Agudas Jisroel) i opierające się głównie na konserwatywnym drobnomieszczaństwie żydowskim. Dużą rolę w tym ugrupowaniu odgrywali rabini. Największe wpływy wśród ludności żydowskiej miały różne odcienie ruchu syjonistycznego, o charakterze nacjonalistycznym, kierującego się wskazaniami programu wszechświatowej organizacji syjonistycznej. Stawiał on za naczelny cel dążeń syjonistycznych w świecie utworzenie niezależnego państwa żydowskiego w Palestynie i w związku z tym popierał usilnie hasła emigracji Żydów do Palestyny. Syjonizm znajdował największe poparcie wśród inteligencji, burżuazji i drobnomieszczaństwa żydowskiego. Pod jego wpływami znajdowały się liczne masowe organizacje żydowskie (gospodarcze, kulturalne itp.), a także wiele pism i dzienników w języku jidysz i polskim (jak warszawski „Nasz Przegląd”, lwowska „Chwila”, warszawski „Najer Hajnt” i inne). Do czołowych przywódców ruchu syjonistycznego w tym okresie należeli m. in. posłowie L Grünbaum, A. O. Thon, L. Reich. Znacznie mniejszą rolę w ruchu politycznym żydowskim odgrywali tzw. folkiści, opowiadający się m. in. za szeroką autonomią dla Żydów w Polsce (i przeciw emigracji do Palestyny), co przeciwstawiało ich programowym hasłom syjonistów, a także kół zachowawczo-ortodoksyjnych.
Silne pozycje w mniejszości żydowskiej miał ruch socjalistyczny, w szczególności powstała jeszcze w końcu XIX w. partia robotników żydowskich Bund. Niejednokrotnie współdziałała ona z PPS, a na jej lewicy ujawniały się również sympatie prokomunistyczne. Pozycję Bundu umacniała związana z nim żydowska organizacja młodzieżowa (Cukunft) oraz jego poważne wpływy w ruchu zawodowym. Siłę żydowskiego ruchu socjalistycznego osłabiało jednak poważ-
Strona:Zielinski Historia Polski-rozdzial3.djvu/024
Wygląd
Ta strona została przepisana.