była ewolucja poglądów w kierownictwie KPRP na kwestię udziału w wyborach parlamentarnych. W 1919 r. zalecała, jak wiadomo, ich zbojkotowanie. Uważała, że udział partii rewolucyjnej w okresie silnych napięć społecznych w wyborach „burżuazyjnych“ oznaczałby akceptację rządów burżuazji, mógłby wywołać zamieszanie ideologiczne w masach i odciągnąć je od głównego frontu walki klasowej, którym w tym czasie była sprawa zwycięstwa Rad Delegatów Robotniczych. Później jednak KPRP porzuciła to stanowisko i już w następnych wyborach 1922 r, występując z listą pod nazwą Związek Proletariatu Miast i Wsi, uzyskała ok. 1,4% głosów i 2 mandaty poselskie (S. Królikowski, S. Łańcucki). Na początku 1924 r. nastąpił rozłam w Ukraińskim Klubie Poselskim, z które go wystąpiło 5 posłów radykalnych z Ukraińskiej Socjal-Demokratycznej Partii. Czterech z nich dołączyło do posłów komunistycznych i wraz z nimi utworzyli wspólną Komunistyczną Frakcję Poselską. Jej wpływy sięgały jednak w rzeczywistości dalej, gdyż w wyniku rozłamów i secesji w innych klubach, szczególnie chłopskich i mniejszości narodowych, Komunistyczna Frakcja Poselska współpracowała i miała poparcie także ze strony innych radykalnych posłów w sejmie.
Sprzyjały temu poważne przemiany ideologiczne i polityczne, zachodzące w łonie KPRP już w okresie między I a II jej Zjazdem, a zwłaszcza podczas II Zjazdu w 1923 r.
Niemal od pierwszych chwil swego istnienia KPRP, choć formalnie i prawnie nie zdelegalizowana, była partią faktycznie nielegalną i podległa represjom administracyjno-policyjnym, szczególnie ostrym w okresie wojny polsko-radzieckiej. Była partią stosunkowo nieliczną (przeważnie ok. 5-6 tys. członków), o charakterze kadrowym, ale jej wpływy w masach robotniczych znacznie przekraczały zasięg jej liczebności i struktury organizacyjnej. Pod względem geograficznym obejmowała wszystkie dzielnice Polski, w tym również zamieszkane przez ludność białoruską i ukraińską. Działały tam Komunistyczna Partia Zachodniej Białorusi (KPZB) i Komunistyczna Partia Zachodniej Ukrainy (KPZU) jako partie autonomiczne, ale wchodzące w skład KPRP. Do rozszerzenia jej wpływów przyczyniały się liczne w pierwszych latach niepodległości wypadki przechodzenia w szeregi KP RP lewicowych grup z PPS, żydowskiego Bundu, partii mniejszości narodowych i chłopskich. Doniosłe znaczenie pod tym względem miało utworzenie w 1922 r. Związku Młodzieży Komunistycznej (ZMK), a także aktywność komunistów na terenie klasowych związków zawodowych.
.jpg)
(Wera Kostrzewa)
W pięcioleciu 1918-1923, pod wpływem m. in. doświadczeń i niepowodzeń walki rewolucyjnej, dokonywała się w łonie KPRP głęboka niekiedy rewizja jej założeń w dziedzinie strategii i taktyki działania. Obok wspomnianej już zmiany stanowiska w sprawie udziału w wyborach i życiu parlamentarnym (rozumianym obecnie jako sposobność do szerzenia haseł rewolucyjnych także z trybuny parlamentarnej) rewizja ta dotyczyła przede wszystkim stosunku do kwestii państwa, roli klasy robotniczej w niepodległej Polsce oraz do kwestii chłopskiej i przemian agrarnych.
Głównymi rzecznikami odnowy partii byli Adolf Warski, Maria Koszutka (Wera) i Henryk Walecki („grupa 3 W“). Oni też przede wszystkim wypracowali nową linię polityki partii, przyjętą na II Zjeździe. Stanął on na stanowisku, że klasa robotnicza jest żywotnie zainteresowana w utrzyma-
