Strona:Zielinski Historia Polski-rozdzial2.djvu/006

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.
Zaczątki polskiej władzy państwowej.
Lubelski rząd Daszyńskiego

Pierwsze próby tworzenia władzy polskiej podejmowano jeszcze pod koniec okupacji, na krótko przed kapitulacją Niemiec. Dnia 28 października 1918 r. powstała w Krakowie Polska Komisja Likwidacyjna, składająca się z przedstawicieli stronnictw polskich, działających w Galicji. Stawiała ona sobie za zadanie przejęcie władzy na terenie okupacji austriackiej. W Cieszynie powstała wspomniana już polska Rada Narodowa.
Jeśli chodzi o Królestwo, to szerzące się tu już od pewnego czasu strajki, ruchy chłopskie i inne fermenty społeczne — podobnie zresztą jak w Galicji — sprawiały, że wszelkie próby stworzenia tu rządu o charakterze burżuazyjno-obszarniczym groziły wywołaniem daleko idących komplikacji społecznych. W jeszcze większym stopniu dotyczyło to wysiłków podejmowanych przez skompromitowaną całkowicie Radę Regencyjną. Zdawano sobie z tego sprawę, zwłaszcza w partiach tzw. lewicy niepodległościowej — PPS i PSL „Wyzwolenie”. Od nich to wyszła inicjatywa stworzenia rządu o charakterze lewicowym i zdecydowanie wrogim wobec okupantów oraz ich marionetkowych tworów w rodzaju Rady Regencyjnej i jej instytucji. W ten sposób powstał w nocy z 6 na 7 listopada 1918 r. w Lublinie Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, na którego czele stanął przywódca PPSD Ignacy Daszyński, a w którego skład weszli również głównie przedstawiciele PPS i PSL „Wyzwolenie”. Kompetentne potwierdzenie tej właśnie genezy rządu lubelskiego dał sam Daszyński, gdy pisał: „Najprostszą było rzeczą dążyć do utworzenia rządu koalicyjnego [podkr. Daszyńskiego — H. Z.]. Ale położenie masy polskiej było w listopadzie 1918 roku takie, że nie można było o czymś podobnym zamarzyć. Dokoła Polski panowała zwycięska rewolucja. Rosja i Ukraina miały już od roku rząd bolszewicki, w Niemczech doszli do władzy najskrajniejsi socjaliści lewicowi (wraz z prawicowymi), na Węgrzech gotowali się do objęcia rządów komuniści. Polskie klasy posiadające skostniały w »pasywizmie«: chłopi, robotnicy i patriotyczna inteligencja znajdowali się w stanie silnego podniecenia rewolucyjnego [podkr. Daszyńskiego — H. Z.]. Objęcie rządu przez kapitalistów miejskich czy wiejskich wywołałoby tak silne fermenty w masach, że rozumiały to nawet konserwatywne społeczne sfery w Królestwie i Galicji i nie szły do rządu”. Odmiennie od PKL w Galicji oraz Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu (o czym niżej), mających charakter władz regionalnych, rząd Daszyńskiego od początku aspirował do roli rządu centralnego, rządu dla całego powstającego państwa polskiego.
Stosunkowo najpóźniej, bo dopiero w połowie listopada, powstał zalążek polskiej władzy rządzącej w Poznaniu w postaci Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej (która wybrana została w grudniu). Naczelna Rada Ludowa stanowiła centralne przedstawicielstwo społeczeństwa polskiego w zaborze pruskim, włącznie z Górnym Śląskiem i Pomorzem, gdzie jej ekspozyturami były tzw. Podkomisariaty NRL w Bytomiu i Gdańsku. Trzyosobowy Komisariat, w któ-