Strona:Zielinski Historia Polski-Poslowie.djvu/013

1922—1939,, Katowice 1965; S. Potockiego Położenie mniejszości niemieckiej w Polsce 1918—1938, Gdańsk 1969; T. Kowalaka Spółdzielczość niemiecka na Pomorzu 1920—1938, Warszawa 1965; tegoż autora Prasa niemiecka w Polsce 1918—1939, Warszawa 1971; A. Szefera Mniejszość niemiecka w Polsce i Czechosłowacji w latach 1933—38, Kraków 1967. Niemało uwagi poświęcili mniejszości niemieckiej w Polsce także historycy zachodnioniemieccy, jak T. Bierschenk, O. Heike, R. Breyer, G. Rhode i kilku innych. Na uwagę zasługuje próba porównawczego spojrzenia na rolę mniejszości niemieckiej w Polsce i innych krajach Europy środkowej w postaci międzynarodowej konferencji naukowej na ten temat, zorganizowanej przez Śląski Instytut Naukowy w Katowicach i uwieńczonej pracą zbiorową pod red. H. Batowskiego Irredenta niemiecka w Europie środkowej i południowo-wschodniej przed II wojną światową, Katowice-Kraków 1971.
 Zdecydowanie gorzej przedstawia się stan badań i ich wyniki, jeśli chodzi o trzy największe mniejszości w Polsce międzywojennej, tj. Ukraińców, Białorusinów i Żydów, zwłaszcza dwie ostatnie. Poza monografiami S. Bronsztejna Ludność żydowska w Polsce w okresie międzywojennym. Studium statystyczne, Wrocław 1963, J. Tomaszewskiego Z dziejów Polesia. Zarys stosunków społeczno-ekonomicznych, Warszawa 1963, oraz A. Bergman Rzecz o Bronisławie Taraszkiewiczu, Warszawa 1977 (gdzie sporo interesujących materiałów o białoruskiej "Hromadzie") bodaj na palcach obu rąk dałoby się zliczyć artykuły naukowe w czasopismach historycznych o tych mniejszościach (głównie w "Biuletynie Żydowskiego Instytutu Historycznego"). Nieco lepiej przedstawia się historiograficzny obraz spraw ukraińskich, omawianych m. in. (także jeśli chodzi o okres międzywojenny) w monografii A. B. Szcześniaka i W. Szoty Droga do nikąd. Działalność organizacji ukraińskich nacjonalistów i jej likwidacja w Polsce, Warszawa 1973; R. Torzeckiego Kwestia ukraińska w polityce III Rzeszy (1933—1945), Warszawa 1972; M. Iwanickiego Oświata i szkolnictwo ukraińskie w Polsce w latach 1918—1939, Siedlce 1975; dopiero ostatnio ukazała się ważna, na bogatym materiale źródłowym oparta, praca M. Papierzyńskiej-Turek Sprawa ukraińska w Drugiej Rzeczypospolitej 1922—1926, Kraków 1979. Można do tego dorzucić pewną liczbę artykułów i przyczynków oraz fragmentów ogólniejszych prac o problematyce mniejszościowej, jak np. S. Mauersberga Szkolnictwo powszechne dla mniejszości narodowych w Polsce w latach 1918—1939, Wrocław 1968, czy W. Michowicza Walka dyplomacji polskiej przeciwko Traktatowi Mniejszościowemu w Lidze Narodów w 1934 r., Łódź 1963, czy wreszcie w paru pracach napisanych, ale nie ogłoszonych drukiem. W pewnej mierze wypełniają te dotkliwe luki opracowania na temat działalności KPP, KPZB i KPZU - jak zwłaszcza J. Radziejowskiego Komunistyczna Partia Zachodniej Ukrainy 1919—1929. Węzłowe problemy ideologiczne, Kraków 1976, oraz prace J. Kowalskiego (patrz poniżej). Dopiero ostatnio ukazała się cenna książka A. Chojnowskiego Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921—1939, Wrocław 1979. Oparta na solidnym materiale źródłowym, wypełnia ona w niemałym stopniu wspomniane luki, ale równocześnie ujawnia, jak wiele jest na tym polu do zrobienia. Nadal wartościowym źródłem dla badaczy tych problemów pozostaje obfita literatura międzywojenna, w szczególności re-