Strona:Zielinski Historia Polski-Poslowie.djvu/011

stawili dopiero autorzy syntetycznych ujęć historii gospodarczej Polski Z. Landau i J. Tomaszewski w swej Gospodarce Polski międzywojennej, t. I: W dobie inflacji, Warszawa 1967, a zwłaszcza w dziele Robotnicy przemysłowi w Polsce 1918—1930. Materialne warunki bytu, Warszawa 1971. Mimo to dokładniejsze rozpoznanie problemów warunków bytowych i ustawodawstwa socjalnego w tamtych czasach wymaga i dziś jeszcze sięgania do obfitej w tym zakresie literatury i wydawnictw międzywojennych, w szczególności do znakomitej „Statystyki Pracy”, „Przeglądu Gospodarczego” oraz wydanej przez Ministerstwo Opieki Społecznej Polityki społecznej państwa polskiego 1918-1939, Warszawa 1935.
 Niezależnie od zadłużeń historiografii polskiej na polu badań ustawodawstwa socjalnego, reform społecznych i w ogóle warunków pracy i bytu szerokich warstw społeczeństwa, już dotychczasowe osiągnięcia w tej dziedzinie wskazują, że problemy te grały dużą rolę w polityce odrodzonego państwa, zwłaszcza w pierwszych latach jego istnienia. Jest to zarazem istotny przyczynek do wspomnianego wyżej zagadnienia szerszego, także politycznego — walka o model ustrojowy państwa.
 Problematyka reform społecznych z natury rzeczy wiązała się ściśle z ogólnym obrazem życia gospodarczego w Polsce i przemian w nim zachodzących. Pod tym względem polska historiografia powojenna już stosunkowo wcześnie wydała sporo wartościowych opracowań, w tym również o zakroju syntetycznym, przeważnie opartych na gruntownych badaniach źródłowych. Wymienić tu można przykładowo prace J. Popkiewicza i F. Ryszki Przemysł ciężki Górnego Śląska w gospodarce Polski międzywojennej (1922—1939), Opole 1959, Z. Landaua i J. Tomaszewskiego pierwszy popularny całościowy Zarys historii gospodarczej Polski 1918-1939), Warszawa 1960 (później dwukrotnie wznawiany); H. Jędruszczak Płace robotników przemysłowych w Polsce w latach 1924—1939), Warszawa 1963; M. M. Drozdowskiego Polityka gospodarcza rządu polskiego 1936—1939) Warszawa 1963, a przede wszystkim wspomniane już, fundamentalne prace Z. Landaua i J. Tomaszewskiego o gospodarce międzywojennej (t. I i II, ten ostatni doprowadzony do 1929 r.) i robotnikach przemysłowych, tudzież M. Mieszczankowskiego Struktura agrarna Polski międzywojennej, Warszawa 1960. Problematyce gospodarczej Polski w czasach II Rzeczypospolitej wiele miejsca poświęca również obszerna synteza I. Kostrowickiej, Z. Landaua i J. Tomaszewskiego Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Warszawa 1966.
 Jednakże charakter czy raczej model ustrojowy nowo powstałego państwa zależał w nie mniejszej mierze od jego struktur politycznych oraz zasięgu swobód demokratycznych, przysługujących jego obywatelom. Z tego punktu widzenia do katalogu "wielkich problemów" w czasach drugiej niepodległości wpisać należy m. in. problem zmian w układzie sil politycznych oraz roli sejmu i w ogóle parlamentaryzmu w Polsce międzywojennej, w tym również genezy, charakteru i funkcjonowania konstytucji w niepodległej Polsce. Te ostatnie sprawy stały się przedmiotem kilku monografii, początkowo nie wolnych od „demaskatorskich” wyjaskrawień, później jednak znacznie bardziej wyważonych, przede wszystkim dzięki pogłębionemu spojrzeniu na tradycje parlamentaryzmu polskiego, powią-