leżytej oceny książki James'a, jako też i do wyróżnienia jego indywidualnego stanowiska w zakresie doktryny pragmatycznej.
Niejednokrotnie mieliśmy sposobność wygłaszać i udowadniać myśl, że poglądy filozoficzne danej epoki nie są wynikiem samego jej stanu umysłowego, lecz wypływają z całokształtu warunków życia, zwłaszcza zaś życia społecznego[1], tak jak i filozofia sama jest wynikiem nie tylko inteligencyi, lecz całokształtu władz umysłowych człowieka, wśród których wybitna rola w tym względzie przypada na rzecz uczuć i woli[2]. Pragmatyzm, który przyjmuje oba te założenia, jest sam jaskrawym przykładem stwierdzającym prawidło.
Na kongresie filozoficznym w Heidelbergu w roku 1908, gdzie poraz pierwszy nowa doktryna stoczyła walną bitwę z przedstawicielami odmiennych kierunków, zrobiono jej zarzut, że nie przynosi nic nad to, co było już wypowiedzianem przez greckich sofistów. A jak często bywa w zapasach umysłowych lub politycznych, że zarzut lub przezwisko przyjęte zostaje ze hasło, tak i w tym wypadku p. Schiller z Oxfordu, główny rzecznik pragmatyzmu na tym kongresie, odpowiedział na zarzut rozprawką, p. t. Plato or Protagoras[3]), w której wykazywał na podstawie skrupulatnego rozbioru Teeteta, że Protagoras był istotnie humanistą, niezrozumianym przez Platona.
Zbliżenie więc pragmatyzmu do nauki najpoważniejszego i najgłębszego z sofistów starożytnych nie jest
- ↑ Ob. między innemi Historyę filozoficzną umysłowości współczesnej (1910). Tom I, cz. I, R. I, § 4 i 5; R. III, § 1. Także w Szkicach filozoficznych, passim, zwłaszcza zaś „Pogląd na świat jako przedmiot dziejów“ (po raz pierwszy w „Bibl. Warsz. w r. 1892).
- ↑ Ob. „Pogląd na świat jako przedmiot badania umiejętnego“ w Szkicach filozoficznych (po raz pierwszy w Ateneum 1890); także „Filozofia“ w „Filozofii i przyrodoznawstwie“ (1908).
- ↑ Oxford 1908; ob. jej ocenę przez autora tego szkicu w „Przeglądzie filozoficznym“ za r. 1910.
