Strona:Włodzimierz Bzowski - Nie rzucim ziemi zkąd nasz ród.pdf/161

szczają. Ale przyrzeczmy sobie, że nigdy, przenigdy talary takie nie splamią naszych rąk, ani naszego uczciwego imienia, pamiętajmy bowiem, że tyle naszego życia, ile zatrzymamy ziemi, dlatego pracujmy tem skrzętniej, tem rozumniej na glebie naszej, pouczajmy się wzajemnie tak, iż nietylko ani piędzi tej drogiej ziemi naszej nie utracimy, ale włości nasze rozszerzymy i powiększymy”.
 Czem były kółka rolnicze dla ogólnej pracy społecznej rodaków naszych z pod zaboru pruskiego świadczą najlepiej słowa profesora Bernharda: „Niedostateczne zwrócenie uwagi ze strony Niemców na działalność polskich kółek włościańskich—oto główna przyczyna tego, że obecny rozwój sił polskich w Poznańskiem wydał się Niemcom tak niesłychanym”.
 Podstawą niezbędną dla działania wszystkich innych stowarzyszeń gospodarczych w Poznańskiem dały oczywiście stowarzyszenia pieniężne, zwane tam powszechnie „Bankami Ludowymi”. W 1871 roku — 19 istniejących wtedy stowarzyszeń pieniężnych połączyło się w Związek, który z czasem zjednoczył wszelkie spółki pieniężne, wytwórcze, handlowe, za wyjątkiem kółek rolniczych, skupionych już przy głównem Stowarzyszeniu Rolniczem. Złączone we wspólnym Związku stowarzyszenia gospodarcze wytworzyły dwie instytucje, ogromnej wagi dla rozwoju całego ruchu: „Patronat” czyli naczelną instytucję pouczającą i kontrolującą, oraz Bank Związku spółek, który stał się główną kasą wszystkich stowarzyszeń. Patronat poucza jak zakładać i prowadzić stowarzyszenia, w tym celu wydaje rozmaite druki, między innymi ga-