Strona:Włodzimierz Bzowski - Nie rzucim ziemi zkąd nasz ród.pdf/157

nich usiłowaniach na drogę samopomocy, która słabych pojedyńczo, ale mocnych w gromadzie, nigdy bodaj nie zawodzi.
 Godzi się nam przypatrzeć tym usiłowaniom bliżej, bo z nich płynie nauka dla każdego Polaka.
 Cztery główne działy stowarzyszeń gospodarczych rozwinęły się w Poznańskiem (mowa tu o tak zwanem po rozbiorach Wielkiem Księstwie Poznańskiem i o Prusach Królewskich, zwanych także Zachodniemi).
 1. Stowarzyszenia rolnicze, mające na celu podniesienie gospodarstw rolnych;
 2. Stowarzyszenia kredytowe, czyli tak zwane „Banki Ludowe”, mające na celu w pierwszym rzędzie zgniecenie lichwy pieniężnej — i gromadzenie środków na cele wytwórczości i samoobrony;
 3. Stowarzyszenia rolniczo-handlowe, czyli tak zwane „Rolniki”, które usuwają lichwę i wyzysk przy zakupach rolniczych i sprzedaży płodów rolniczych.
 4. Spółki parcelacyjne, działające bezpośrednio ku obronie polskiej ziemi.
 O każdym z tych działów opowiem pokrótce. Polskie stowarzyszenia gospodarcze w Poznańskiem zaczęły powstawać na kilka dziesiątków lat przed rozwinięciem się gorącej walki o ziemię. W ten sposób, gdy ze strony prusaków w 1886 roku była wyprowadzona „ciężka armata” w postaci Komisji kolonizacyjnej, rodacy nasi byli w znacznej liczbie stowarzyszeni i mogli dać zbiorowy odpór.
 Więksi właściciele ziemscy zjednoczeni byli w Głównem Towarzystwie Gospodar-