Strona:Władysław Mieczysław Kozłowski - Powstanie wielkopolskie w roku 1848.pdf/15

nych, zaspokoiwszy jako tako pierwsze potrzeby, patryjoci nasi zajęli się gorliwie układaniem planów odrodzenia ojczyzny, dalszej dla niej pracy.
 Owocem tych zabiegów było Towarzystwo Demokratyczne, założone 17 marca roku 1832 pod hasłami: „Wolność, równość, braterstwo“. Liczyło ono do 3000 członków, a jednoczyło w sobie najbardziej postępowe żywioły wśród emigracji.
 Członkowie Towarzystwa Demokratycznego mieli to słuszne przekonanie, że dotychczasowe powstania Polski dlatego nie odniosły zwycięstwa, że za mało w nich myślano o ludzie, a przez to i lud za mało je popierał.
 „Wszystko dla ludu i wszystko przez lud“ — taką wygłosiło zasadę Towarzystwo Demokratyczne. Zniesienie pańszczyzny i wszelkiej służebności, równość stanów, nadanie włościanom ziemi — takie przedewszystkiem zmiany zaprowadzić miano w przyszłej, odrodzonej Polsce.
 W roku 1836 Towarzystwo Demokratyczne wydało Manifest do ludów Europy, w którym zawarte są jego zasady. Autorem jego był Wiktor Heltman, jeden z członków komitetu zwanego Centralizacją, który był właściwym rządem narodowym.
 Kiedy w ten sposób zasady ogólne i plan powstania zostały opracowane, Towarzystwo Demokratyczne zaczęło wysyłać swoich posłów czyli emisarjuszów do wszystkich części kraju, aby przygotować tam powstanie. Emisarjusze ci narażeni byli na największe niebezpieczeństwo. Przebrani za kupców wędrownych lub koszykarzy (tak zwanych węgrów), chodzili oni od dworu do dworu, od chałupy do chałupy, roznosząc książeczki Towarzystwa Demokratycznego, zawiązując spiski, przygotowując stopniowo powstanie. Niejeden z nich dostał się w ręce policji i po męczarniach więziennych wysłany został do twierdzy lub na Sybir. Nie odstraszało to wszakże innych. Młodsi i starsi chętnie nieśli wolność i życie w ofierze ojczyźnie.