Strona:Władysław Abraham - Najdawniejsze statuty synodalne.djvu/42

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

Widocznie właściciel rękopisu sporządził dla własnego użytku odpis obowiązujących w jego diecezji statutów prowincjonalnych, a bliżej ich nie oznaczył, gdyż były to wtedy pierwsze i jedyne statuty tej metropolji, po przeniesieniu katedry metropolitalnej do Lwowa (1414) wydane.
Mając to wszystko na względzie, nie trudno będzie oznaczyć datę tych statutów, a posłużą ku temu dwa już wyżej wspomniane ich postanowienia (31 i 32). Wypływa z nich, że statuty owe sformułowano w czasie soboru w Konstancji po potępieniu Husa (6 lipca 1415) a przed wyborem Marcina V (11 listopada 1417), gdy zaś weźmiemy jeszcze na uwagę, że ówczesny arcybiskup lwowski bawił w r. 1417[1] przed listopadem, jako wysłannik soboru, na Żmudzi, przeto synod, na którym te statuty uchwalono, odbył się w czasie od połowy r. 1415 do pierwszej połowy 1417.
Do takiego wyniku doprowadziło nas ścisłe logiczne rozumowanie na podstawie tych danych, które przytoczyliśmy. Czy jednak wniosków tych nie obala fakt, że nasze statuty znalazły się niemal w całości w statutach diecezjalnych biskupa poznańskiego Andrzeja z Gosławic około r. 1420 wydanych? Czy więc nie należałoby raczej, pomimo wyżej przytoczonych argumentów, przypuszczać gnieźnieński początek tych statutów, lub co więcej poczytać je tylko za część lub przeróbkę tekstu statutów poznańskich, oznaczoną mylnie przez przepisywacza jako skrócone statuty prowincjonalne zamiast jako statuty poznańskie?

Omówieniem krytycznem statutów poznańskich biskupa Andrzeja zajął się przed paru laty ś. p. Zachorowski w jednej z ostatnich swych prac: Studja z historji prawa kościelnego i polskiego, omawiając synody diecezjalne w latach 1423—1427. Jako datę powstania tych statutów przyjął rok 1423 jako prawdopodobny i starał się wykazać, że statuty poznańskie opierają się na statutach włocławskich z r. 1402, na Zwodzie Trąby i na prawie powszechnem, a nie znając źródła, zaliczył wszystkie postanowienia, które w naszym zabytku się mieszczą, do postanowień oryginalnie przez biskupa Andrzeja sformułowanych. Całe zaś statuty poznańskie ocenił pod tym kątem widzenia,

  1. Cod. epist. saec. XV, T. II, nr. 78; zaznaczyć jednak musimy, że wedle dokumentu Akta gr. i ziem. IV nr. 36 bawił arcybiskup 18 sierpnia we Lwowie.