Strona:Władysław Łebiński - Kółka rolniczo-włościańskie.pdf/40

pagowały oszczędności i w celu energiczniejszego działania potworzyły towarzystwa czyli Kółka parafialne. Artykuł ten był niejako pierwszą racą oświetlającą plan działania. Zaraz następnego roku zwołali mężowie stojący wtedy (jak i dziś jeszcze) na straży interesów ogólnych w Prusach Zachodnich, w styczniu (16) do Toruniu pierwszy t. n. Sejmik Gospodarski i postawili między innemi na porządku dziennym rzecz O gospodarstwach włościańskich, w któréj referował T. Donimirski, były dyrektor ziemstwa kredytowego, a po dziś dzień nestor obywatelstwa zachodnio-pruskiego.
 Sz. referent przedstawiwszy historyą włościan i prawodawstwa agraryjnego w różnych częściach kraju, postawił dwa postulata dla podniesienia rolnictwa włościańskiego: a) aby towarzystwa nasze, jak to robiły i robią niemieckie, wpływały na rozpowszechnienie płodozmianu, dawały włościanom zapomogi lub pożyczki na nasiona roślin pastewnych; b) aby zakładały towarzystwa pożyczkowe, z którychby włościanin czerpać mógł kapitał obrotowy dla gospodarstwa i wyzwolił się z pod ucisku lichwy.
 Dyskusya w tym przedmiocie toczyła się tylko około sposobu działania w myśl referenta. Mianowicie rozchodziły się zdania w dwu kierunkach: czy tworzyć i utrzymywać towarzystwa wspólne dla większych właścicieli i włościan, czy téż dla każdéj klasy rolników osobne zakładać towarzystwa. Ostatecznie uchwalone rezolucye brzmiały:
 1. Każdy oświeceńszy gospodarz ma prawo i obowiązek zakładać miejscowe czytelnie i towarzystwa rolnicze miejscowe;
 2. Należenie do czytelni i towarzystw rolniczych miejscowych nie przeszkadza bynajmniéj należeniu do towarzystw rolniczych powiatowych;
 3. Towarzystwa rolnicze powiatowe mają obowiązek przychodzić w pomoc radą i zakładać czytelnie i towarzystwa rolnicze miejscowe.
 Sprawa kółek rolniczych włościańskich, otrzymawszy tym sposobem niejako urzędowe placet i opiekę przewodniczącéj w społeczeństwie inteligencyi, straciła i dla najoględniejszych nawet, stronę draźliwą, którą upatrywano w samorodności ruchu, przypuszczając, iż z czasem mógłby uledz postronnym wpływom niewłaściwym. Zaraz po sejmiku rozpoczyna się po wszystkich towarzystwach i powiatach ruch nadzwyczajny. Zakładają się kółka w Chełmży, Grzywnie, Lissewie, Bruchnowie, Rzęczkowie, Łasinie, Radzynie, Wąbrzeźnie, Kowalewie, Pułkowie, Czersku, Grucznie, Tucholi, Sliwicach, Lubiejewie, Drzycimiu, Pierzchowicach, Starym Targu itd., a Towarzystwo rolniczo-przemysłowe toruńskie, mianuje Kraziewicza członkiem honorowym. Na przyszły sejmik toruński zaproszono go do