Strona:Uwagi nad językiem Cyprjana Norwida.djvu/78

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

zumieniu ich. Wiernie czyający[1] czytelnik musi się jednak zawsze dokładnie przystosować do charakteru poety. Inaczej następuje «niezrozumialstwo» (wyklucza się tu brak dobrej woli artysty, który powoduje świadomą bezsensowność). Troską artysty powinno być, aby, nic nie tracąc na bogactwie jakościowem swego twórczego organizmu, był możliwie czytelny i jednoznaczny w przedstawianiu siebie.
Dla czytelnika problem czytelności pisarza określi się zdolnością dokładnej i wiernej interpretacji jego tworu, a więc do dobrego zrozumienia każdej wypowiedzi słownej.
§ 3. Jak wygląda przebieg tworzenia się języka autora drogą ustalania znaczeń wyrazów?
Każde zestawienie zdaniowe dwóch pojęć oznacza wzięcie pod uwagę pewnego tylko zakresu znaczenia obu tych pojęć, a mianowicie zakresu ograniczonego wzajemnym stosunkiem tych dwóch pojęć. Stąd słowa te w zespole przybierają ściślejszą i dokładnie określoną wartość znaczeniową. Graficznie moglibyśmy to sobie przedstawić, jako przecięcie się dwóch kół. Ta figura wypadkowa nabiera pewnych nowych wartości, określających rzeczywistość. Kształt tego związku jest bardzo niestały, bo jest wynikiem chwilowego skojarzenia się dwóch pojęć. Psychologicznie objawia się to również w postaci pewnego nastroju uczuciowego, nowego, odmiennego od wrażenia, jakie uzyskaliśmy od sumy więtych[2] oddzielnie elementów składowych. (Np. wartość uczuciowa słów: krew i łzy nie równa się wartości uczuciowej powiedzenia: krwawe łzy).
Powyższa faza zmiany znaczenia w poezji określa się zagadnieniem przenośni-metafory, wogóle stylistyki.

Drugą fazę oznaczać mogą homonimy. Wyraz, wskutek stałego używania w specjalnym zespole pojęciowym, otrzymuje, po uproszczeniu określeń, obok swego dawnego znaczenia, nowe specjalne znaczenie. Jeśli ten proces postąpi jeszcze o krok, to znaczy jeśli porzucimy

  1. Przypis własny Wikiźródeł Błąd w druku; powinno być – czytający.
  2. Przypis własny Wikiźródeł Błąd w druku; powinno być – wziętych.