Strona:Thomas Carlyle - Bohaterowie.pdf/149

wieczny, jakim ma on pozostać wiecznie pamiętnym i wiecznie dla wszystkich ludzi prawdziwym w swej treści. Ten świat niewidzialny w niczyjej duszy nie był głębiej wyryty, niż w duszy Dantego, którego posłano, aby go wyśpiewał, aby przekazał na długo jego pamięć. Nadzwyczajnie zasługuje na uwagę, z jaką zwięzłą prostotą wychodzi on z dziedziny rzeczywistości codziennej, aby wstąpić w rzeczywistość niewidzialną; tak to już w drugiej czy w trzeciej stancy wkraczamy w świat duchów i przemieszkujemy w nim, niby wśród rzeczy namacalnych, niepodlegających wątpieniu! Takiemi one przedstawiały się Dantemu; świat rzeczywisty, jak go nazywają, z jego zjawiskami, stanowił dlań tylko próg świata i rzeczywistości nieskończenie wyższej. W gruncie rzeczy jeden był tak samo, jak i drugi, nadprzyrodzonym Wszak każdy człowiek posiada duszę — i nietylko będzie duchem, lecz i jest nim. Dla poważnego Dantego stanowi to oczywistość; on w to wierzy, widzi to i jest poetą drugiego świata na mocy tej wiary oraz tego widzenia. Szczerość jest, powiem raz jeszcze, zbawczą wartością, jak teraz, tak i zawsze.
 Piekło, czyściec i raj Dantego są też symbolem, emblematycznem przedstawieniem tyczących się wszechświata wierzeń: może jakiś przyszły krytyk, jak mówiliśmy to niedawno o krytykach skandynawskich, jakiś syn wieku, co przestanie zupełnie myśleć, jak myślał Dante, uzna też wszystko to za „alegoryę,“ za jałową alegoryę! A jest to szczytne, wysoce szczytne wcielenie duszy chrześcianizmu. Wyraża ono — w niezmiernych, że tak powiem, jak świat obszernych emblematach architekturalnych — myśl Dantego-chrześcia-